Andrzej Konopka - Kryteria wymagań z języka polskiego dla klas V i VI

- - Kryteria wymagań z języka polskiego dla klas V i VI
    
    OGÓLNE KRYTERIA OCENIANIA
    DLA KLASY V
    
    niedostateczny
    
    poziom umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi klasy piątej uniemożliwia osiąganie celów polonistycznych
    
    uczeń nie potraﬁ wykonać zadań o niewielkim poziomie trudności
    
    dopuszczający
    
    poziom umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi klasy piątej umożliwia osiąganie celów polonistycznych
    
    uczeń potraﬁ wykonać zadania teoretyczne i praktyczne o niewielkim poziomie trudności
    
    dostateczny
    
    poziom zdobytych umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi klasy piątej pozwala na rozwijanie kompetencji ujętych w programie i wynikających
    z podstawy programowej
    
    uczeń wykonuje zadania teoretyczne i praktyczne typowe o średnim poziomie trudności ujętych w programie i wynikających z podstawy programowej
    
    dobry
    
    uczeń poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności ujęte w programie nauczania
    i wynikające z podstawy programowej, rozwiązuje samodzielnie typowe zadania teoretyczne i praktyczne
    
    bardzo dobry
    
    uczeń sprawnie się posługuje zdobytymi wiadomościami, rozwiązuje samodzielnie problemy teoretyczne i praktyczne ujęte w programie nauczania i wynikające z podstawy programowej, potraﬁ zastosować poznaną wiedzę do rozwiązywania zadań i problemów
    w nowych sytuacjach
    
    celujący
    
    uczeń biegle się posługuje zdobytymi wiadomościami i umiejętnościami w rozwiązywaniu problemów teoretycznych i praktycznych objętych programem nauczania i wynikających
    z podstawy programowej, proponuje rozwiązania nietypowe; jest twórczy, rozwija własne uzdolnienia
    
    SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA DLA KLASY V
    
    Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia wymagań kryterialnych na ocenę dopuszczającą.
    
    Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:
    
    I. Kształcenie literackie i kulturowe
    
    SŁUCHANIE
    
    skupia uwagę na krótkich wypowiedziach innych osób, rozumie ogólny sens słuchanych utworów, rozumie polecenia nauczyciela, wypowiedzi innych uczniów
    
    wskazuje najważniejsze informacje w wysłuchanym tekście, zwłaszcza w jego warstwie dosłownej, rozpoznaje proste intencje nadawcy
    
    reaguje na wypowiedzi innych werbalnie i niewerbalnie (mimiką, gestem, postawą)
    
    CZYTANIE
    
    identyﬁkuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w prostych tekstach literackich oraz typowych sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia i obserwacji
    
    rozpoznaje proste intencje nadawcy, np. pytanie, prośbę, odmowę, przeprosiny, zaproszenie
    
    wskazuje najważniejsze informacje w odpowiednich fragmentach przeczytanego tekstu, zwłaszcza w dosłownej warstwie tekstu i wyrażone wprost
    
    odczytuje informacje zamieszczone na przykład w słowniczku przy tekście, przy obrazie
    
    rozumie ogólny sens czytanych utworów
    
    czyta teksty płynnie, stara się czytać je poprawnie pod względem artykulacyjnym
    
    stara się poprawnie akcentować wyrazy
    
    samodzielnie lub z niewielką pomocą nauczyciela lub uczniów wskazuje części składowe wypowiedzi: tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie, posługuje się akapitami
    
    rozpoznaje następujące formy wypowiedzi: życzenia, ogłoszenie, instrukcję, przepis
    
    wybiera najważniejsze informacje z instrukcji, tabeli, notatki, schematu
    
    DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
    
    wie, jakiego typu informacje znajdują się w słowniku ortograficznym, słowniku wyrazów bliskoznacznych i poprawnej polszczyzny
    
    potrafi sprawdzać pisownię wyrazu w słowniku ortograﬁcznym
    
    pod kierunkiem nauczyciela odszukuje wyrazy w słowniku wyrazów bliskoznacznych
    i sprawdza użycie związków w słowniku poprawnej polszczyzny
    
    ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
    
    mówi o swoich reakcjach czytelniczych
    
    dostrzega zabiegi stylistyczne w utworach literackich, w tym funkcję obrazowania poetyckiego w liryce
    
    z pomocą nauczyciela wskazuje apostrofę, powtórzenia, zdrobnienia, obrazy poetyckie, uosobienie, ożywienie, wyraz dźwiękonaśladowczy
    
    zna pojęcia: autor, adresat i bohater wiersza
    
    odróżnia teksty użytkowe od literackich
    
    odróżnia utwory pisane wierszem i prozą
    
    krótko mówi o wybranych elementach świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: bohater, akcja, wątek, fabuła, wie, czym jest punkt kulminacyjny
    
    rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator)
    
    rozpoznaje na znanych z lekcji tekstach mit, bajkę, przypowieść i nowelę, podaje
    z pomocą nauczyciela ich główne cechy
    
    zna pojęcie morał, wyjaśnia go z pomocą nauczyciela
    
    zna pojęcia: wers, zwrotka, rym, refren, rytm
    
    wyodrębnia słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie i film spośród innych przekazów
    i tekstów kultury
    
    przypisuje podstawowe cechy bohaterom oraz ocenia ich postawy w odniesieniu do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość
    
    z pomocą nauczyciela podejmuje próby odczytania sensu metaforycznego utworów
    
    II. Tworzenie wypowiedzi
    
    MÓWIENIE
    
    nawiązuje i podtrzymuje kontakt werbalny z innymi uczniami i nauczycielem, stosuje się do podstawowych reguł grzecznościowych właściwych podczas rozmowy z osobą dorosłą i rówieśnikiem
    
    odróżnia sytuację oﬁcjalną od nieoﬁcjalnej i potraﬁ odpowiednio do typowej sytuacji komunikacyjnej skierować prośbę, pytanie, odmowę, wyjaśnienie, zaproszenie
    
    formułuje proste pytania i udziela prostych odpowiedzi pod względem konstrukcyjnym, stosuje wyrazy o znaczeniu dosłownym
    
    mówi na temat, opowiada o obserwowanych zdarzeniach, akcji książki, ﬁlmu
    
    wypowiada komunikaty zawierające proste informacje
    
    wyraża wprost swoje intencje
    
    w kilku zdaniach opisuje obraz, ilustrację, plakat oraz przedmiot, miejsce, postać, zwierzę itp.
    
    wygłasza tekst utworu z pamięci
    
    posługuje się pozawerbalnymi środkami wypowiedzi (mimiką, gestem)
    
    stara się poprawnie wymawiać i akcentować wyrazy
    
    składa skonwencjonalizowane życzenia, tworzy w punktach krótką wypowiedź
    o cechach instrukcji, np. zasady gry
    
    PISANIE
    
    stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu, dwukropek przy wyliczeniu, przecinek, myślnik w zapisie dialogu; dzieli wyrazy na sylaby, przenosi wyraz do następnego wersu
    
    poprawnie zapisuje głoski miękkie
    
    zna i próbuje stosować podstawowe zasady dotyczące pisowni wielką literą oraz pisowni ó–u, rz–ż, ch–h
    
    zna podstawowe zasady dotyczące pisowni nie z rzeczownikami, przymiotnikami, przysłówkami, liczebnikami i czasownikami
    
    odróżnia nazwy własne od pospolitych i stara się stosować odpowiednie zasady dotyczące pisowni wielką literą
    
    zna i próbuje stosować podstawowe zasady układu graﬁcznego listu oficjalnego, wywiadu, ramowego i szczegółowego planu wypowiedzi, ogłoszenia, zaproszenia, instrukcji, przepisu kulinarnego, dziennika, pamiętnika, notatki, streszczenia
    
    z pomocą nauczyciela zapisuje list oficjalny, wywiad, plan ramowy i szczegółowy, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, kartki z dziennika i pamiętnika, notatkę i streszczenie
    
    pisze krótkie opowiadanie odtwórcze i twórcze, dba o następstwo zdarzeń
    
    tworzy kilkuzdaniowy opis obrazu, rzeźby i plakatu
    
    stara się stosować akapit jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi
    
    stara się, by wypowiedzi były czytelne
    
    konstruuje i zapisuje kilkuzdaniowe wypowiedzi poprawne pod względem logicznym, stara się, by były one poprawne pod względem językowym
    
    przepisuje cytat w cudzysłowie
    
    III. Kształcenie językowe
    
    Zna podstawową wiedzę językową w zakresie:
    
    słownictwa (np. rozpoznaje zdrobnienia, potrafi dobrać parami wyrazy bliskoznaczne, stara się tworzyć poprawne związki wyrazowe)
    
    składni – konstruuje poprawne zdania pojedyncze, stosuje wielkie litery na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na końcu, rozróżnia zdania pojedyncze rozwinięte i nierozwinięte, złożone i równoważnik zdania, wskazuje podmiot i orzeczenie w typowym zdaniu, zna wypowiedzenia oznajmujące, rozkazujące i pytające, neutralne i wykrzyknikowe, wskazuje w zdaniu wyrazy, które łączą się ze sobą, rozpoznaje określenia rzeczownika i czasownika
    
    ﬂeksji – odmienia według wzoru lub z niewielką pomcą nauczyciela rzeczownik, czasownik, przymiotnik, liczebnik, zaimek, potrafi podać przykłady zaimków, wskazuje czasowniki w różnych czasach, trybach, rzeczowniki własne i pospolite, przymiotniki, przysłówki i zaimki w zdaniu, przy pomocy nauczyciela określa formę odmiennych części mowy, oddziela temat od końcówki
    w wyrazach znanych z lekcji, stopniuje przymiotniki i przysłówki, odróżnia części mowy odmienne od nieodmiennych, rozpoznaje formy nieosobowe czasownika (bezokolicznik, formy zakończone na -no,
    -to), przyimek, partykułę i wykrzyknik
    
    fonetyki – zna alfabet, odróżnia głoskę od litery, z pomocą nauczyciela dzieli głoski na twarde i miękkie, dźwięczne i bezdźwięczne, podaje przykłady głosek ustnych
    i nosowych, dzieli wyrazy znane z lekcji na głoski, dzieli wyrazy litery i sylaby, zna podstawowe reguły akcentowania wyrazów w języku polskim, stara się je stosować
    
    Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dopuszczającą oraz:
    
    I. Kształcenie literackie i kulturowe
    
    SŁUCHANIE
    
    słucha innych ze zrozumieniem, uczestniczy w rozmowie, zadaje pytania, odpowiada
    
    wybiera najważniejsze informacje z wysłuchanego tekstu, tworzy prostą notatkę
    w formie tabeli, schematu, kilkuzdaniowej wypowiedzi, rozpoznaje nastrój słuchanych komunikatów
    
    powtarza swoimi słowami ogólny sens usłyszanej wypowiedzi, opowiada fabułę usłyszanej historii, formułuje pytania
    
    CZYTANIE
    
    identyﬁkuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w omawianych w klasie tekstach literackich oraz sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia
    
    rozpoznaje dosłowne intencje nadawcy
    
    przytacza informacje z odpowiednich fragmentów przeczytanego tekstu, zwłaszcza
    w dosłownej warstwie tekstu i wyrażone wprost
    
    określa temat i główną myśl tekstu, zwłaszcza na poziomie dosłownym
    
    czyta teksty płynnie i poprawnie pod względem artykulacyjnym
    
    poprawnie akcentuje i artykułuje większość wyrazów, stosuje intonację zdaniową podczas głośnego czytania utworów
    
    w prostych tekstach oddziela fakty od opinii
    
    wskazuje części składowe wypowiedzi: tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie, posługuje się akapitami
    
    rozpoznaje cechy życzeń, ogłoszenia, instrukcji, przepisu
    
    wybiera potrzebne informacje z instrukcji, tabeli, notatki, schematu
    
    wskazuje przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi
    
    DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
    
    sprawdza pisownię wyrazu w słowniku ortograﬁcznym
    
    potrafi wybrać odpowiednie informacje ze słownika wyrazów bliskoznacznych, słownika poprawnej polszczyzny, encyklopedii, czasopisma, stron internetowych
    
    ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
    
    nazywa swoje reakcje czytelnicze
    
    nazywa zabiegi stylistyczne w utworach literackich: apostrofa, powtórzenia, zdrobnienie, uosobienie, ożywienie, podmiot liryczny, (także zbiorowy), wyraz dźwiękonaśladowczy
    
    z niewielką pomocą nauczyciela odróżnia autora, adresata i bohatera wiersza
    
    dostrzega funkcję obrazowania poetyckiego w liryce
    
    dostrzega cechy wyróżniające teksty artystyczne (poetyckie i prozatorskie) i użytkowe
    
    określa i nazywa elementy świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: wątek, akcja, fabuła, punkt kulminacyjny
    
    rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator), rozpoznaje narratora pierwszo-
    i trzecioosobowego
    
    wskazuje cechy mitu, bajki, przypowieści i noweli w utworze
    
    samodzielnie cytuje morał bajki i sens przypowieści
    
    rozpoznaje elementy rytmu: wers, zwrotkę, rym, refren
    
    wyodrębnia słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie i film spośród innych przekazów
    i tekstów kultury, odczytuje je na poziomie dosłownym
    
    zna pojęcia: gra aktorska, reżyser, adaptacja, ekranizacja, a także odmiany filmu
    
    przypisuje cechy bohaterom oraz ocenia ich postawy w odniesieniu do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość
    
    opowiada, streszcza przeczytane teksty, odczytuje sens omawianych utworów na poziomie metaforycznym
    
    II. Tworzenie wypowiedzi
    
    MÓWIENIE
    
    świadomie uczestniczy w sytuacji komunikacyjnej, stosując się do reguł grzecznościowych; używa odpowiednich konstrukcji składniowych (np. trybu przypuszczającego lub zdań pytających) podczas rozmowy z osobą dorosłą
    i rówieśnikiem, a także w różnych sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych
    
    w typowych sytuacjach dostosowuje wypowiedź do adresata i sytuacji, świadomie dobiera różne typy wypowiedzeń prostych i rozwiniętych, wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące
    
    formułuje pytania otwarte
    
    udziela odpowiedzi w formie zdań złożonych
    
    wypowiada się w logicznie ze sobą połączonych zdaniach na tematy związane
    z codziennością, otaczającą rzeczywistością, lekturą, filmem itp.
    
    wypowiada się w sposób uporządkowany: opowiada zdarzenia w porządku chronologicznym, streszcza utwory fabularne, zdaje relację z wydarzenia
    
    opisuje obraz, ilustrację, plakat oraz przedmiot, miejsce, stosując słownictwo określające umiejscowienie w przestrzeni; krótko, ale w sposób uporządkowany opisuje postać, zwierzę, przedmiot itp.
    
    recytuje utwory poetyckie, oddając jego ogólny nastrój i sens
    
    stosuje zasady poprawnej wymowy i akcentowania wyrazów rodzimych
    
    składa życzenia, tworzy krótką wypowiedź o cechach instrukcji, np. zasady gry
    
    wskazuje wyrazy o znaczeniu dosłownym i metaforycznym
    
    dobiera wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne, z reguły stosuje poprawne związki wyrazowe
    
    posługuje się pozawerbalnymi środkami wypowiedzi (mimiką, gestem)
    
    PISANIE
    
    stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu, najczęściej stosuje podstawowe reguły interpunkcyjne dotyczące używania przecinka (np. przecinek przy wymienianiu) i dwukropka, myślnika w zapisie dialogu; dzieli wyrazy na sylaby, przenosi wyraz do następnego wersu
    
    poprawnie zapisuje głoski miękkie, zna i najczęściej stosuje podstawowe zasady dotyczące pisowni ó–u, rz–ż, ch–h, pisowni nie z rzeczownikami, przymiotnikami, przysłówkami, liczebnikami i czasownikami, cząstki -by z czasownikami
    
    potrafi wymienić najważniejsze wyjątki od poznanych reguł ortograficznych
    
    odróżnia nazwy własne od pospolitych i potraﬁ zastosować odpowiednie zasady dotyczące pisowni wielką literą
    
    zna i stosuje podstawowe zasady układu graﬁcznego listu oficjalnego, wywiadu, ramowego i szczegółowego planu wypowiedzi, ogłoszenia, zaproszenia, instrukcji, przepisu kulinarnego, dziennika, pamiętnika notatki, streszczenia
    
    zapisuje, uzwględniając większość niezbędnych elementów, krótki list oficjalny, kilkuzdaniowy wywiad, plan ramowy i (z pomocą nauczyciela) szczegółowy, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, kartkę z dziennika i pamiętnika, notatkę (np. w tabeli) i proste krótkie streszczenie
    
    układa opowiadanie odtwórcze i twórcze, zachowując właściwą kolejność zdarzeń, wprowadza podstawowe elementy opisu świata przedstawionego
    
    tworzy na ogół poprawny opis obrazu, rzeźby i plakatu, stosując słownictwo określające umiejscowienie w przestrzeni
    
    stosuje co najmniej trzy akapity jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi (wstęp, rozwinięcie, zakończenie)
    
    na ogół zachowuje estetykę zapisu wypowiedzi
    
    konstruuje i zapisuje kilkuzdaniowe wypowiedzi poprawne pod względem logiczno-składniowym
    
    używa wypowiedzeń pojedynczych i złożonych
    
    w zależności od adresata i sytuacji świadomie dobiera wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące
    
    udziela odpowiedzi w formie zdań złożonych
    
    stara się dostrzegać błędy ortograﬁczne i interpunkcyjne w tworzonej wypowiedzi i je poprawiać
    
    wyszukuje cytaty i zapisuje je w cudzysłowie
    
    III. Kształcenie językowe
    
    W typowych sytuacjach stosuje wiedzę językową w zakresie:
    
    słownictwa – wykorzystuje zdrobnienia, wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne
    w tworzonym tekście, tworzy poprawne związki wyrazowe
    
    składni – rozpoznaje i konstruuje zdania pojedyncze nierozwinięte i rozwinięte oraz wypowiedzenia złożone i równoważniki zdań, używa różnych typów wypowiedzeń: oznajmujących, rozkazujących, pytających, wykrzyknikowych; neutralnych, wskazuje podmiot i orzeczenie, łączy w związki wyrazowe wyrazy w zdaniu, rozpoznaje określenia rzeczownika i czasownika, konstruuje wykres zdania pojedynczego
    
    ﬂeksji – rozpoznaje i odmienia typowe rzeczowniki (własne, pospolite), czasowniki, przymiotniki, liczebniki, zaimki, określa formę gramatyczną czasowników w różnych czasach, trybach, rozpoznaje na typowych przykładach typy liczebników, podaje przykłady zaimków i wyjaśnia ich funkcję, oddziela temat od końcówki w typowych wyrazach odmiennych, stopniuje przymiotniki i przysłówki, używa przyimków do określenia relacji czasowych i przestrzennych; poprawnie zapisuje czasowniki z cząstką -by, rozpoznaje formy nieosobowe czasownika (bezokolicznik, formy zakończone na
    -no, -to), stosuje wykrzykniki i partykuły, rozpoznaje zaimki w tekście)
    
    fonetyki – zna alfabet, wyjaśnia różnicę między głoską a literą, dzieli wyrazy na głoski, litery i sylaby, dzieli głoski na twarde i miękkie, dźwięczne i bezdźwięczne, ustne
    i nosowe, potrafi je nazywać, wykorzystuje wiedzę na temat rozbieżności między mową a pismem do poprawnego zapisywania wyrazów, zna i stosuje podstawowe reguły akcentowania wyrazów w języku polskim, stara się je stosować
    
    Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dostateczną oraz:
    
    I. Kształcenie literackie i kulturowe
    
    SŁUCHANIE
    
    koncentruje uwagę podczas słuchania dłuższych wypowiedzi innych, a zwłaszcza odtwarzanych utworów
    
    wybiera potrzebne informacje z wysłuchanego tekstu, tworzy notatkę w formie tabeli, schematu, punktów, kilkuzdaniowej wypowiedzi, rozpoznaje nastrój słuchanych komunikatów
    
    odróżnia informacje ważne od mniej ważnych
    
    na podstawie słuchanego tekstu tworzy samodzielną notatkę: pisze plan, formułuje pytania
    
    właściwie odbiera intencje nadawcy komunikatu
    
    odczytuje przenośny sens wysłuchanych utworów poetyckich i prozatorskich
    
    CZYTANIE
    
    krótko charakteryzuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w tekstach literackich oraz identyfikuje nadawcę i odbiorcę w sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia
    
    rozpoznaje dosłowne i symboliczne intencje nadawcy
    
    przytacza informacje zawarte w tekście, wyszukuje w wypowiedzi informacje wyrażone pośrednio
    
    oddziela informacje ważne od drugorzędnych, fakt od opinii
    
    omawia temat i główną myśl na poziomie dosłownym, formułuje ogólne wnioski, próbuje omówić je na poziomie przenośnym
    
    czyta teksty płynnie i poprawnie pod względem artykulacyjnym, stara się interpretować je głosowo
    
    głośno czyta utwory, uwzględniając zasady poprawnej artykulacji, akcentowania
    i intonacji
    
    wskazuje części składowe wypowiedzi: tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie i rozumie ich funkcję, posługuje się akapitami
    
    wskazuje typowe elementy konstrukcyjne i stylistyczne w zaproszeniach, życzeniach, ogłoszeniach, instrukcjach, przepisach, listach oficjalnych, dziennikach, pamiętnikach, relacjach
    
    wybiera i wykorzystuje informacje z instrukcji, tabeli, notatki, schematu
    
    wskazuje przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi oraz samodzielnie tłumaczy przenośne znaczenie wybranych wyrazów, związków wyrazów w wypowiedzi
    
    DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
    
    w razie potrzeby sprawdza pisownię wyrazu w słowniku ortograﬁcznym
    
    wybiera informacje z różnych źródeł, np. czasopism, stron internetowych
    
    samodzielnie korzysta ze słowników wyrazów bliskoznacznych i poprawnej polszczyzny
    
    ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
    
    nazywa i uzasadnia swoje reakcje czytelnicze
    
    odnajduje w omawianych tekstach apostrofy, powtórzenia, zdrobnienia, uosobienia, ożywienia, obrazy poetyckie, wyrazy dźwiękonaśladowcze i objaśnia ich znaczenie
    
    rozpoznaje autora, adresata i bohatera wiersza
    
    wskazuje obrazy poetyckie w liryce i rozumie ich funkcję
    
    wskazuje cechy wyróżniające teksty artystyczne (poetyckie i prozatorskie) oraz użytkowe
    
    analizuje elementy świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: narrator, akcja, fabuła, wątek, punkt kulminacyjny
    
    rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator), rozpoznaje narratora pierwszo-
    i trzecioosobowego
    
    identyﬁkuje mit, bajkę, przypowieść i nowelę, wskazuje ich cechy
    
    przytacza i parafrazuje morał bajki, odczytuje przesłanie utworu, np. przypowieści
    
    rozumie podstawową funkcję wersu, zwrotki, rymu, refrenu
    
    wyodrębnia słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie i film spośród innych przekazów
    i tekstów kultury, omawia je na poziomie dosłownym i probuje je zinterpretować
    
    używa pojęć: gra aktorska, reżyser, adaptacja, ekranizacja, kadr, ujęcie, a także zna odmiany filmu, wyodrębnia elementy dzieła ﬁlmowego, odróżnia różne gatunki ﬁlmowe
    
    charakteryzuje i ocenia bohaterów oraz ich postawy odnoszące się do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość
    
    odczytuje sens analizowanych utworów na poziomie semantycznym (dosłownym),
    a z niewielką pomocą nauczyciela – na poziomie przenośnym
    
    wskazuje neologizmy w tekście
    
    II. Tworzenie wypowiedzi
    
    MÓWIENIE
    
    przedstawia własne, logiczne zdanie w rozmowie, stosując się do reguł grzecznościowych; używa odpowiednich konstrukcji składniowych (np. trybu przypuszczającego lub zdań pytających) podczas rozmowy z osobą dorosłą
    i rówieśnikiem, a także w różnych sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych
    
    dostosowuje wypowiedź do adresata i sytuacji, świadomie w typowych sytuacjach dobiera różne rodzaje wypowiedzeń prostych i rozwiniętych, wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące, świadomie dobiera intonację zdaniową
    
    udziela odpowiedzi w formie krótkiej, sensownej wypowiedzi
    
    łączy za pomocą odpowiednich spójników i przyimków współrzędne i podrzędne związki wyrazowe w zdaniu
    
    wypowiada się w roli świadka i uczestnika zdarzeń
    
    stosuje poprawne formy gramatyczne rzeczownika, przymiotnika, przysłówka, liczebnika i czasownika
    
    gromadzi wyrazy określające i nazywające na przykład cechy wyglądu i charakteru
    
    wypowiada się logicznie i w sposób uporządkowany: opowiada zdarzenia w porządku chronologicznym, streszcza utwory fabularne, świadomie wykorzystuje wyrazy określające następstwo czasowe
    
    aktywnie uczestniczy w rozmowie związanej z lekturą, ﬁlmem czy codziennymi sytuacjami
    
    w sposób logiczny i uporządkowany opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, zwierzę, przedmot, obraz, ilustrację, plakat, stosując właściwe tematowi słownictwo oraz słownictwo służące do formułowania ocen, opinii, emocji i uczuć
    
    wygłasza z pamięci teksty poetyckie, posługując się pauzą, barwą głosu
    
    świadomie posługuje się pozawerbalnymi środkami wypowiedzi (mimiką, gestem)
    
    stosuje się do zasad właściwego akcentowania wyrazów i intonowania wypowiedzeń
    
    składa życzenia, tworzy wypowiedź o cechach instrukcji, np. zasady gry
    
    odróżnia znaczenia dosłowne wyrazów od metaforycznych i objaśnia znaczenia metaforyczne
    
    dobiera i stosuje w swoich wypowiedziach wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne oraz poprawne związki wyrazowe
    
    PISANIE
    
    bezbłędnie stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu, stosuje w większości typowych sytuacji w swoich pracach podstawowe reguły interpunkcyjne dotyczące przecinka (np. przecinek przy wymienianiu oraz przed wybranymi zaimkami), dwukropka, myślnika; dzieli wyrazy na sylaby, przenosi wyraz do następnego wersu
    
    poprawnie zapisuje głoski miękkie, zna i stosuje poznane zasady ortograﬁi dotyczące pisowni ó–u, rz–ż, ch–h, nie z różnymi częściami mowy, -by z czasownikami
    i interpunkcji oraz potraﬁ je zastosować w sytuacjach nietypowych (np. wykorzystać wiedzę o wyrazach neutralnych i zdrobnieniach)
    
    zna i stosuje wyjątki od poznanych reguł ortograficznych
    
    odróżnia nazwy własne od pospolitych i stosuje odpowiednie zasady dotyczące pisowni wielką literą
    
    zna i stosuje zasady układu graﬁcznego listu oficjalnego, wywiadu, ramowego
    i szczegółowego planu wypowiedzi, ogłoszenia, zaproszenia, instrukcji, przepisu kulinarnego, dziennika, pamiętnika, notatki, streszczenia
    
    zapisuje, uwzględniając wszystkie niezbędne elementy, list oficjalny, wywiad, plan ramowy i szczegółowy, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, kartkę
    z dziennika i pamiętnika, notatkę (w różnych formach) i streszczenie
    
    układa spójne, uporządkowane pod względem chronologicznym poprawnie skomponowane opowiadanie odtwórcze/twórcze, stara się, aby były one wierne utworowi / pomysłowe, streszcza utwory fabularne, świadomie wykorzystuje wyrazy określające następstwo czasowe, zwłaszcza przysłówki, przyimki i wyrażenia przyimkowe; opowiada z perspektywy świadka i uczestnika zdarzeń, wprowadza dialog, a także elementy innych form wypowiedzi, np. opis
    
    stosuje akapity jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi
    
    w sposób uporządkowany opisuje obraz, ilustrację, plakat, rzeźbę, stosując słownictwo służące do formułowania ocen i opinii, emocji i uczuć
    
    zachowuje estetykę zapisu wypowiedzi
    
    w wypowiedziach związanych z lekturą, ﬁlmem czy codziennymi sytuacjami łączy za pomocą odpowiednich spójników i przyimków współrzędne i podrzędne związki wyrazowe i stosuje się do zasad interpunkcji
    
    w wypowiedziach stosuje poprawne formy gramatyczne rzeczownika, przymiotnika, liczebnika i czasownika we wszystkich trybach
    
    w wypowiedziach gromadzi wyrazy określające i nazywające cechy na przykład charakteru na podstawie zachowań i postaw
    
    dostrzega błędy ortograﬁczne i interpunkcyjne w tworzonej wypowiedzi i je poprawia
    
    sprawnie wyszukuje cytaty, zapisuje je w cudzysłowie i wprowadza do swojego tekstu
    
    III. Kształcenie językowe
    
    Umiejętnie stosuje wiedzę językową w zakresie:
    
    słownictwa – wzbogaca tworzony tekst na przykład zdrobnieniami, wyrazami bliskoznacznymi, przeciwstawnymi, związkami frazeologicznymi
    
    składni – rozpoznaje i stosuje różnorodne typy zdań: pojedynczych i złożonych oraz równoważniki; celowo używa różnych typów wypowiedzeń: pytających, oznajmujących, wykrzyknikowych, neutralnych, rozkazujących w zależności od sytuacji komunikacyjnej; wskazuje podmiot i orzeczenie, buduje spójne zdania pojedyncze, w których poprawnie łączy w związki wszystkie wyrazy; wzbogaca zdania, dodając przydawki, dopełnienia
    i okoliczniki; poprawnie rozpoznaje związki wyrazów w zdaniu, tworząc wykres zdania pojedynczego, stosuje się do zasad poprawnej interpunkcji
    
    ﬂeksji – rozpoznaje i poprawnie odmienia typowe rzeczowniki (własne, pospolite, konkretne, abstrakcyjne), czasowniki, przymiotniki, liczebniki, zaimki i określa ich formę, rozpoznaje czasy i typy liczebników, rozpoznaje formy nieosobowe czasownika (bezokolicznik, formy zakończone na -no, -to), wskazuje zaimki w tekście, podaje ich przykłady, wyjaśnia ich funkcję i stosuje je w celu uniknięcia powtórzeń, poprawnie używa krótszych i dłuższych form zaimków, używa odmiennych części mowy w poprawnych formach
    
    fonetyki – stosuje wiadomości z zakresu podziału wyrazów na litery, głoski i sylaby,
    a także różnic między pisownią i wymową w poprawnym ich zapisie, bezbłędnie dzieli głoski na ustne, nosowe, twarde, miękkie, dźwięczne, bezdźwięczne, dzieli na głoski wyrazy ze spółgłoskami miękkimi, zna i stosuje reguły akcentowania wyrazów w języku polskim
    
    Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dobrą oraz:
    
    I. Kształcenie literackie i kulturowe
    
    SŁUCHANIE
    
    przekazuje treść wysłuchanych wypowiedzi
    
    samodzielnie i krytycznie wybiera różnorodne informacje z wysłuchanego tekstu, tworzy notatkę w formie dostosowanej do potrzeb (np. plan, tabela, schemat, kilkuzdaniowa wypowiedź), rozpoznaje nastrój i nazywa intencje nadawcy komunikatu
    
    odczytuje i omawia przenośny sens wysłuchanych utworów poetyckich i prozatorskich
    
    wyraża spójne zdanie na temat wysłuchanego komunikatu
    
    CZYTANIE
    
    charakteryzuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w tekstach literackich oraz identyfikuje nadawcę i odbiorcę w sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia
    
    wyjaśnia dosłowne i symboliczne intencje nadawcy
    
    przytacza i wyjaśnia informacje w tekście, wyszukuje w wypowiedzi informacje wyrażone pośrednio i wykorzystuje je w wypowiedzi na przykład opisującej lub oceniającej postać ﬁkcyjną lub rzeczywistą
    
    oddziela informacje ważne od drugorzędnych, fakty od opinii i wykorzystuje je
    w odczytywaniu znaczeń dosłownych i przenośnych, dokonuje selekcji materiału na podstawie faktów i opinii zawartych w tekście
    
    szczegółowo omawia temat i główną myśl tekstu na poziomie dosłownym i przenośnym
    
    czyta teksty płynnie i poprawnie pod względem artykulacyjnym, interpretuje je głosowo, zwracając uwagę na przykład na wyrażane emocje i interpunkcję
    
    głośno czyta utwory, wykorzystując umiejętność poprawnej artykulacji i intonacji, aby oddać sens odczytywanego tekstu; poprawnie akcentuje wyrazy, również te, które
    w języku polskim akcentuje się nietypowo
    
    ma świadomość konstrukcji wypowiedzi, rozumie funkcje takich części składowych wypowiedzi, jak tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie
    
    świadomie posługuje się akapitami w celu oddzielania od siebie poszczególnych zagadnień
    
    płynnie oddziela fakty od opinii w dłuższych tekstach
    
    wskazuje typowe elementy konstrukcyjne i stylistyczne w życzeniach, ogłoszeniach, instrukcjach, przepisach, listach oficjalnych, dziennikach i pamiętnikach
    
    odczytuje i twórczo wykorzystuje treści zawarte w artykule, instrukcji, przepisie, tabeli, schemacie i notatce
    
    wskazuje i odczytuje przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi
    
    DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
    
    systematycznie korzysta ze słownika ortograficznego
    
    wybiera informacje wyrażone pośrednio w różnych źródłach, np. czasopismach, stronach internetowych; konfrontuje je z innymi źródłami
    
    świadomie używa słowników wyrazów bliskoznacznych i poprawnej polszczyzny w celu wzbogacenia warstwy językowej tekstu
    
    ALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
    
    swobodnie opowiada o swoich reakcjach czytelniczych, nazywa je, uzasadnia; ocenia
    i opisuje utwór,   konfrontuje swoje reakcje czytelnicze z innymi odbiorcami
    
    odnajduje w utworze poetyckim apostrofy, powtórzenia, zdrobnienia, uosobienia, ożywienia, obrazy poetyckie, wyrazy dźwiękonaśladowcze, objaśnia ich funkcję
    i znaczenie przenośne
    
    rozpoznaje autora, adresata i bohatera wiersza, nie utożsamiając ich ze sobą;   wykorzystuje wiedzę na temat podmiotu lirycznego, adresata i bohatera wiersza do interpretacji utworu
    
    szczegółowo omawia obrazy poetyckie w wierszu i ich funkcję w utworze
    
    szczegółowo omawia cechy wyróżniające teksty artystyczne (poetyckie i prozatorskie) oraz użytkowe
    
    •     objaśnia funkcję analizowanych elementów świata przedstawionego w utworze epickim
    
    identyﬁkuje mit, bajkę, przypowieść i nowelę, szczegółowo omawia ich cechy
    
    rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator), rozpoznaje narratora trzecioosobowego i dostrzega różnice między narracją pierwszo- i trzecioosobową
    
    objaśnia morał bajki na poziomie metaforycznym, samodzielnie odczytuje przesłanie utworu, np. przypowieści
    
    rozumie funkcję: wersu, zwrotki, rymu, refrenu w ukształtowaniu brzmieniowej warstwy tekstu
    
    wyodrębnia słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie i film spośród innych przekazów
    i tekstów kultury, interpretuje je na poziomie dosłownym i przenośnym
    
    funkcjonalnie używa w swoich wypowiedziach pojęć z zakresu filmu i radia, m.in. gra aktorska, reżyser, scenariusz, adaptacja (filmowa, muzyczna, radiowa itd.), ekranizacja, kadr, ujęcie, słuchowisko; wyróżnia wśród przekazów audiowizualnych słuchowiska
    i różne gatunki filmowe
    
    charakteryzuje i ocenia bohaterów oraz ich postawy odnoszące się do różnych wartości, konfrontuje sytuację bohaterów z własnymi doświadczeniami i doświadczeniami innych bohaterów literackich
    
    samodzielnie odczytuje sens utworów na poziomie dosłownym i przenośnym
    
    rozumie pojęcie neologizm, wskazuje neologizmy w tekście, rozumie zasady ich tworzenia
    
    II. Tworzenie wypowiedzi
    
    MÓWIENIE
    
    uzasadnia własne zdanie w rozmowie, podaje odpowiednie przykłady, stosuje się do reguł grzecznościowych, świadomie używa odpowiednich konstrukcji składniowych (np. trybu przypuszczającego lub zdań pytających) podczas rozmowy z osobą dorosłą i rówieśnikiem, a także w różnorodnych sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych
    
    dostosowuje wypowiedź do adresata i sytuacji, świadomie dobiera różne typy wypowiedzeń prostych i rozwiniętych, wypowiedzenia oznajmujące, pytające
    i rozkazujące
    
    rozpoczyna i podtrzymuje rozmowę na temat lektury czy dzieła ﬁlmowego
    
    udziela wyczerpujących wypowiedzi poprawnych pod względem konstrukcyjnym
    i stylistycznym, świadomie dobiera intonację zdaniową,
    
    poprawnie stosuje formy czasownika w różnych trybach, w zależności od kontekstu
    i adresata wypowiedzi
    
    w rozmowie związanej z lekturą, ﬁlmem czy codziennymi sytuacjami stosuje poprawny język, bogate słownictwo oraz frazeologizmy związane z omawianą tematyką
    
    w sposób przemyślany i uporządkowany opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, zwierzę, obraz, ilustrację, plakat, stosując bogate i właściwe tematowi słownictwo oraz słownictwo służące do formułowania ocen, opinii, emocji i uczuć
    
    zaznacza akcenty logiczne, stosuje pauzy, dostosowuje tempo recytacji do treści wygłaszanych z pamięci lub recytowanych utworów
    
    interpretuje przenośne treści utworów poetyckich przewidzianych w programie nauczania
    
    swobodnie dobiera i stosuje w swoich wypowiedziach wyrazy bliskoznaczne
    i przeciwstawne oraz poprawne związki wyrazowe
    
    świadomie wzbogaca komunikat pozawerbalnymi środkami wypowiedzi
    
    stosuje się do zasad właściwego akcentowania wyrazów (również akcentowanych nietypowo) i intonowania wypowiedzeń
    
    składa pomysłowe życzenia, tworzy precyzyjną wypowiedź o cechach instrukcji, np. zasady gry
    
    dokonuje samokrytyki wypowiedzi i doskonali ją pod względem konstrukcji i języka
    
    PISANIE
    
    bezbłędnie stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu, systematycznie stosuje poznane reguły interpunkcyjne, stosuje w swoich pracach dwukropek, myślnik, wielokropek, średnik; dzieli wyrazy na sylaby, przenosi wyraz do następnego wersu
    
    komponuje poprawne pod względem ortograﬁcznym, interpunkcyjnym, ﬂeksyjnym, składniowym wypowiedzi o przejrzystej, logicznej kompozycji z uwzględnieniem akapitów; płynnie stosuje poznane reguły ortograficzne, zna i stosuje wyjątki od nich
    
    bezbłędnie odróżnia nazwy własne od pospolitych i bezbłędnie stosuje zasady dotyczące pisowni wielką literą
    
    pisze bezbłędnie pod względem kompozycyjnym i treściowym list oficjalny, wywiad, ramowy i szczegółowy plan wypowiedzi, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, dziennik, pamiętnik, notatkę biograficzną, streszczenie
    
    zapisuje, uwzględniając wszystkie niezbędne elementy, list oficjalny, wywiad, plan ramowy i szczegółowy, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, kartkę
    z dziennika i pamiętnika, notatkę biograficzną (w różnych formach) i streszczenie, dba
    o ciekawą formę swojego tekstu i/lub rzetelność zawartych w nim danych
    
    układa szczegółowe/pomysłowe, wyczerpujące, poprawnie skomponowane opowiadanie odtwórcze/twórcze, list z perspektywy bohatera, list oficjalny, dziennik i pamiętnik, streszcza przeczytane utwory literackie, zachowując porządek chronologiczny
    i uwzględniając hierarchię wydarzeń
    
    świadomie wprowadza dialog do opowiadania jako element rozbudowanej kompozycji, wprowadza inne formy wypowiedzi, np. opisu, charakterystyki bezpośredniej, świadomie stara się różnicować język bohaterów i narratora
    
    w wypowiedziach pisemnych konsekwentnie stosuje akapity jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi (wstęp, rozwinięcie, zakończenie)
    
    zachowuje estetykę zapisu wypowiedzi, dba, aby zapis jego wypowiedzi ułatwiał odbiorcy jej czytanie
    
    tworzy szczegółowy, dobrze skomponowany opis obrazu, rzeźby i plakatu, stosując właściwe danej dziedzinie szuki nazewnictwo i słownictwo służące do formułowania ocen i opinii, emocji i uczuć
    
    uzasadnia własne zdanie, podaje odpowiednie przykłady, np. z lektury
    
    udziela wyczerpujących wypowiedzi poprawnych pod względem konstrukcyjnym
    i stylistycznym
    
    w wypowiedziach związanych z lekturą, ﬁlmem czy codziennymi sytuacjami stosuje bogate słownictwo, frazeologizmy związane z omawianą tematyką; jego język jest poprawny
    
    dokonuje samodzielnej autokorekty napisanego tekstu pod względem ortograficznym, interpunkcyjnym, stylistycznym i treściowym
    
    sprawnie wyszukuje cytaty, zapisuje je w cudzysłowie, szczególnie dba o całkowicie wierny zapis cytatu, potrafi płynnie wprowadzić cytat do własnego tekstu
    
    III. Kształcenie językowe
    
    Sprawnie stosuje i wykorzystuje wiedzę językową w zakresie:
    
    słownictwa – dba o poprawność słownikową tworzonych wypowiedzi, samodzielnie dobiera zdrobnienia, wyrazy bliskoznaczne, przeciwstawne i frazeologizmy, wzbogacając tekst w zależności od formy wypowiedzi i sytuacji komunikacyjnej
    
    składni – swobodnie rozpoznaje różne typy zdań pojedynczych (pytające, oznajmujące, rozkazujące, neutralne, wykrzyknikowe, nierozwinięte, rozwinięte), zdania złożone, równoważniki zdań, wskazuje podmiot i orzeczenie, tworzy ciekawe pod względem składniowym wypowiedzi, stosuje się do zasad poprawności logiczno-składniowej, wzbogaca zdania, dodając przydawki, dopełnienia i okoliczniki, dba o poprawne łączenie wyrazów w związki i interpunkcję wypowiedzeń złożonych)
    
    ﬂeksji – rozpoznaje i stosuje w wypowiedziach w poprawnych formach odmienne
    i nieodmienne części mowy przewidziane w programie nauczania, bezbłędnie określa formę odmiennych części mowy, w tym poprawnie rozpoznaje i odmienia rzeczowniki (własne, pospolite, konkretne, abstrakcyjne), stosuje formy różnych czasów i trybów czasownika, typy liczebnika, zaimki, rozpoznaje formy nieosobowe czasownika (bezokolicznik, formy zakończone na -no, -to), zastępuje rzeczowniki, przymiotniki, przysłówki i liczebniki odpowiednimi zaimkami, poprawnie stosuje krótsze i dłuższe formy zaimków, wykorzystuje wiedzę o obocznościach w odmianie wyrazów do pisowni poprawnej pod względem ortograficznym
    
    fonetyki – biegle stosuje wiadomości z zakresu fonetyki i wykorzystuje je
    w poprawnym zapisie wyrazów, stosuje w praktyce wszystkie poznane zasady akcentowania wyrazów
    
    Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę bardzo dobrą oraz:
    
    I. Kształcenie literackie i kulturowe
    
    SŁUCHANIE
    
    odczytuje i wyjaśnia przenośny sens wysłuchanych utworów poetyckich i prozatorskich
    
    CZYTANIE
    
    samodzielnie czyta ze zrozumieniem na poziomie semantycznym i krytycznym, również teksty spoza listy lektur
    
    wykorzystuje treści zawarte w artykułach, instrukcjach, przepisach, tabelach, schematach i notatkach biograficznych w tworzeniu własnych, samodzielnych wypowiedzi
    
    odczytuje głośno i wygłasza z pamięci utwory poetyckie i prozatorskie oraz je interpretuje
    
    DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
    
    wybiera i twórczo wykorzystuje informacje z różnych źródeł (np. czasopism, stron internetowych) we własnych wypowiedziach o charakterze informacyjnym lub oceniającym
    
    szuka inspiracji do wzbogacenia swoich tekstów w słownikach wyrazów bliskoznacznych i poprawnej polszczyzny
    
    dba o czystość i poprawność swojej wypowiedzi, korzystając z różnych źródeł: słowników, poradników, audycji radiowych i programów telewizyjnych
    
    ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
    
    porównuje funkcję analizowanych elementów świata przedstawionego w różnych utworach epickich
    
    wskazuje elementy mitu, bajki, przypowieści w innych tekstach kultury
    
    dostrzega różnice między celem programów informacyjnych, rozrywkowych, reklam
    
    odnosi się do postaw bohaterów ﬁkcyjnych i opisuje otaczającą ich rzeczywistość
    
    II. Tworzenie wypowiedzi
    
    MÓWIENIE
    
    przedstawia własne stanowisko w związku ze sposobem rozwiązania problemu, wykonania zadania
    
    podejmuje rozmowę na temat przeczytanej lektury/dzieła także spoza kanonu lektur przewidzianych programem nauczania w klasie piątej; omawia je w odniesieniu do innych dzieł także spoza kanonu lektur
    
    interpretuje metaforyczne i symboliczne treści utworów literackich i plastycznych
    
    PISANIE
    
    tworzy samodzielne wypowiedzi cechujące się ciekawym twórczym ujęciem tematu, poprawną konstrukcją oraz właściwym doborem środków językowych
    
    wykazuje się szczególną dbałością o poprawność ortograﬁczną, interpunkcyjną, fleksyjną i składniową oraz estetykę zapisu wypowiedzi
    
    III. Kształcenie językowe
    
    świadomie stosuje i twórczo wykorzystuje wiedzę językową w zakresie treści materiałowych przewidzianych programem nauczania słownictwa, składni, ﬂeksji
    i fonetyki
    
    OGÓLNE KRYTERIA OCENIANIA
    
    DLA KLASY VI
    
    niedostateczny
    
    poziom umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi klasy szóstej uniemożliwia osiąganie celów polonistycznych
    
    ^u^c^z^e^ńⁿⁱ^e^po^t^r^a^ﬁ^w^y^k^oⁿ^a^ć^z^a^d^a^ń^oⁿ^ie^wⁱ^e^l^ki^m^po^zⁱ^o^mi^e^t^r^u^dⁿ^o^ś^ci
    
    dopuszczający
    
    poziom umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi klasy szóstej umożliwia osiąganie celów polonistycznych
    
    ^ucz^e^ń^potr^a^ﬁ^w^y^k^on^a^ć^z^a^d^a^nia^t^e^or^e^tyczneⁱ^pr^ak^t^yczne^oⁿⁱ^e^wⁱ^e^l^k^im^{poziomie trudności}
    
    dostateczny
    
    poziom zdobytych umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi klasy szóstej pozwala na rozwijanie kompetencji ujętych w programie i wynikających
    z podstawy programowej
    
    uczeń wykonuje zadania teoretyczne i praktyczne typowe o średnim poziomie trudności ujętych w programie i wynikających z podstawy programowej
    
    dobry
    
    uczeń poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności ujęte w programie nauczania
    i wynikające z podstawy programowej, rozwiązuje samodzielnie typowe zadania teoretyczne i praktyczne
    
    bardzo dobry
    
    uczeń sprawnie się posługuje zdobytymi wiadomościami, rozwiązuje samodzielnie problemy teoretyczne i praktyczne ujęte w programie nauczania i wynikające z podstawy programowej, potraﬁ zastosować poznaną wiedzę do rozwiązywania zadań i problemów
    w nowych sytuacjach
    
    celujący
    
    uczeń biegle się posługuje zdobytymi wiadomościami i umiejętnościami w rozwiązywaniu problemów teoretycznych i praktycznych objętych programem nauczania i wynikających
    z podstawy programowej, proponuje rozwiązania nietypowe; jest twórczy, rozwija własne uzdolnienia
    
    SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA
    
    OCENIANIA DLA KLASY VI
    
    (umiejętności ucznia – absolwenta drugiego etapu edukacyjnego szkoły podstawowej)
    
    Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia wymagań kryterialnych na ocenę dopuszczającą.
    
    Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:
    
    I. Kształcenie literackie i kulturowe
    
    SŁUCHANIE
    
    skupia uwagę na krótkich i dłuższych wypowiedziach innych osób,^ro^zu^{mie ogó}^ln^y^seⁿ^s^s^łuch^aⁿ^ych^u^t^w^orów,^pol^e^c^eⁿ^{ia n}^a^uczyci^e^l^a^{, wypowi}^e^{dzi innych uczniów}
    
    wskazuje najważniejsze informacje w wysłuchanym tekście, zwłaszcza w jego warstwie dosłownej,^ro^z^po^zⁿ^a^{je proste int}^e^{ncje n}^a^d^a^w^c^y
    
    ^r^eag^ujeⁿ^a^w^ypowi^e^{dzi innych w}^e^r^ba^l^{nie i ni}^e^w^e^r^ba^lnie^(mⁱ^mⁱ^ką^,^{gestem, postawą})
    
    powtarza ogólny sens usłyszanej wypowiedzi, prostego tekstu poetyckiego, fabuły usłyszanej historii
    
    CZYTANIE
    
    identyﬁkuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w prostych tekstach literackich i użytkowych
    
    ^ro^z^po^zⁿ^a^{je proste int}^e^{ncje n}^a^d^a^w^c^y^{, np. pyt}^aⁿⁱ^e^{, prośb}^ę^{, zachętę, odmowę, przeprosiny, zaproszenie}
    
    wskazuje najważniejsze informacje w odpowiednich fragmentach przeczytanego tekstu, zwłaszcza w jego dosłownej warstwie i wyrażone wprost
    
    ^ro^zu^m^{ie o}^g^ó^ln^y^seⁿ^{s c}^zyt^a^ny^ch^utw^orów
    
    ^c^z^y^t^a^t^eks^t^{y p}^ł^yⁿⁿ^{ie, stara się czytać je popr}^a^wn^{ie pod}^wz^g^l^ę^d^e^m^ar^t^y^k^ul^a^cyjⁿ^ym
    
    ^{stara się poprawnie akcentować wyrazy}
    
    ^{samodzielnie lub z niewielką pomocą w}^ska^zu^je^cz^ęś^cⁱ^skła^do^w^e^wy^po^wⁱ^e^d^z^i:^tytu^ł^,^w^s^t^ę^{p, ro}^zwⁱⁿⁱ^ę^ci^e^,^z^ak^o^ńcz^eⁿ^ie
    
    ^rozpozn^a^je^ż^ycz^e^{nia, o}^gł^o^s^z^eⁿⁱ^e^{, in}^s^tru^k^{cję, prz}^e^pi^{s, list, dedykację}
    
    ^wy^bⁱ^e^{ra njważniejsze infor}^ma^{cje z in}^s^tru^k^{cji, t}^abe^li,ⁿ^ot^a^t^k^i,^s^ch^ema^t^{u, potrafi odszukać
    
    i poprawnie przepisać cytat na zadany temat}
    
    DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
    
    potrafi sprawdzić pisownię wyrazu w słowniku ortograﬁcznym, korzystać ze słownika języka polskiego, słownika wyrazów obcych
    
    potrafi odszukać wyrazy w słowniku wyrazów bliskoznacznych, umie z pomocą nauczyciela sprawdzić użycie związków w słowniku poprawnej polszczyzny
    
    potrafi znaleźć prostą informację w internecie, stara się wyszukiwać wiarygodne informacje
    
    z pomocą bibliotekarza korzysta z zasobów bibliotecznych, w tym ze słowników specjalnych, np. terminów literackich
    
    ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
    
    ^{krótko mówi o}^s^{woich r}^ea^kcj^a^{ch c}^z^yt^e^l^nic^z^{ych i temacie utworu}
    
    ^{dostrzega zabiegi stylistyczne w znanych mu z lekcji utworach literackich, w tym funkcję obrazowania poetyckiego w liryce; z pomocą nauczyciela wskazuje w znanych mu z lekcji utworach typowe przykłady następujących środków poetyckich: epitet, porównanie, przenośnia, uosobienie, ożywienie, wyrazy dźwiękonaśladowcze, apostrofa, powtórzenie, zdrobnienie, zgrubienie, anafora, pytanie reoryczne, i podaje ich przykłady}
    
    ^{zna i wyjaśnia pojęcia}^{podmiot liryczny}^,^autor^,^{adresat wiersza}ⁱ^{bohater wiersza}
    
    ^odró^żn^ia^{teksty użytkowe od literackich, z pomocą nauczyciela rozpoznaje tekst publicystyczny, informacyjny, reklamowy}
    
    ^od^r^ó^żnⁱ^a^{utwory pisane wierszem i prozą, stosuje terminy}^wiersz^,^proza
    
    ^{krótko i na ogół trafnie o}^kreś^l^a^w^y^braⁿ^e^e^l^eme^nt^y^ś^w^ia^t^a^pr^z^eds^t^a^w^ioⁿ^eg^{o w}^utw^o^r^z^e^epi^c^{kim omówionym na lekcji}^,^{takie jak: czas i miejsce wydarzeń, akcja, wątek główny, fabuła, wydarzenia, bohater (pozytywny – negatywny), z pomocą nauczyciela określa wątki poboczne utworu i punkt kulminacyjny}
    
    rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator)
    
    odróżnia dialog od monologu
    
    ^{rozpoznaje na znanych z lekcji tekstach}^{mit, bajkę, hymn, legendę, przypowieść i nowelę, dziennik, pamiętnik, powieść, podaje ich główne cechy, nazywa rodzaj omówionej na lekcji powieści (obyczajowej, fantasy, fantastycznonaukowej, historycznej, przygodowej)}
    
    ^{zna pojęcie}^morał^{, wyjaśnia go z pomocą nauczyciela}
    
    ^{zna pojęcia:}^w^ers^,^zw^r^o^t^ka^,^r^ym^,^refren^,^{liczba sylab w wersie}^{, wskazuje je w wierszach znanych z lekcji}
    
    ^wyodr^ębⁿ^ia^{słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie, film, program telewizyjny (np. informacyjny, rozrywkowy) spośród innych przekazów i tekstów kultury, operuje podstawowym słownictwem związanym z teatrem (np. akt, kurtyna, gra aktorska, publiczność, rekwizyt, rola, dekoracja, efekty specjalne), dostrzega różnice fabularne między tekstem literackim a jego adaptacją}
    
    ^{odczytuje treść komiksu}
    
    wymienia tytuły filmów, seriali, spektakli, programów radiowych i telewizyjnych, wysłuchane koncerty, zwłaszcza adresowane do dzieci i młodzieży
    
    przypisuje podstawowe cechy bohaterom, krótko opowiada o ich doświadczeniach oraz ocenia ich postawy w odniesieniu do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość, koleżeńskość – egoizm, pracowitość – lenistwo
    
    rozumie pojęcie fikcji literackiej, potrafi (z reguły poprawnie) odszukać w utworze poznanym na lekcji elementy prawdziwe, prawdopodobne (realistyczne) i fantastyczne
    
    ^odc^z^ytuje^seⁿ^s^u^t^w^{orów na po}^z^{iomie s}^e^m^a^ntyc^zn^{ym (dosło}^wn^{ym), a z pomocą nauczyciela na poziomie symbolicznym}
    
    II. Tworzenie wypowiedzi
    
    MÓWIENIE
    
    nawiązuje i podtrzymuje kontakt werbalny z innymi uczniami i nauczycielem, stosuje się do podstawowych reguł grzecznościowych obowiązujących podczas rozmowy z osobą dorosłą i rówieśnikiem
    
    ^odró^żn^{ia sytu}^a^{cję o}^ﬁ^cj^a^l^{ną od ni}^e^o^ﬁ^cj^a^ln^e^{j i potr}^a^ﬁ^{odpowiednio d}^o^{sytuacji komunikacyjnej skierować prośbę, pytanie, odmowę, wyjaśnienie, zaproszenie; stara się stosować język adekwatny do różnych sytuacji, odróżnia język oficjalny od nieoficjalnego}
    
    ^for^m^u^ł^{uje pyt}^aⁿ^{ia i}^u^dzi^e^{la pro}^s^{tych pod}^wz^g^l^ę^dem^k^{onstrukcyjnym}^o^dpo^w^ied^z^i,^s^t^o^s^u^je^w^yr^a^z^{y o}^zn^a^c^z^eⁿ^{iu do}^sł^o^wn^ym
    
    ^m^ó^wⁱⁿ^a^t^ema^t^,^opowi^a^d^{a o}^zd^a^r^z^eⁿⁱ^a^c^h^,^ak^cjⁱ^ksⁱ^ą^ż^k^i,^ﬁ^l^m^u
    
    ^wy^po^wⁱ^a^da^k^o^m^unⁱ^ka^t^y^z^a^wⁱ^e^r^a^j^ą^{ce pro}^s^t^{e i}^nf^or^ma^c^je
    
    ^w^yr^a^ż^a^w^{prost s}^w^{oje int}^e^ncje
    
    ^w^ki^l^k^u^z^d^a^{niach opisuje obraz, ilustrację, plakat, przedmiot, miejsce, postać, zwierzę}
    
    ^wy^głas^z^{a z}^p^amⁱ^ę^ci^t^eks^t^utwo^{ru poetyckiego}
    
    ^{potrafi wygłosić kilkuzdaniowe, schematyczne przemówienie, operając się na materiale lekcyjnym}
    
    ^po^sł^u^g^uje^s^{ię poz}^a^w^e^r^ba^l^ny^mⁱ^ś^rod^kam^{i wypowi}^e^dzi^(mⁱ^mⁱ^ką^,^ges^t^em⁾
    
    ^{stara się}^popr^a^wn^ie^wy^m^{awiać i}^ak^c^e^nt^o^w^a^ć^wy^r^a^z^y
    
    ^{składa skonwencjonalizowane}^ż^yc^z^enia,^tw^or^z^{y krótką}^w^ypo^w^{iedź o}^c^ec^h^a^{ch i}ⁿ^s^t^r^u^kcji,ⁿ^p.^z^a^{sady gry}
    
    ^{potrafi sformułować prostą tezę i dobrać argument oraz przykład do tezy, krótko uzasadnia swoją opinię}
    
    PISANIE
    
    stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu,^{potrafi zastosować dwukropek, przecinek, myślnik (również w zapisie dialogu), cudzysłów, rozumie funkcję średnika, nawiasu i wielokropka w zdaniu}
    
    ^dzi^e^lⁱ^wy^r^a^z^yⁿ^a^s^y^l^ab^y^{, pr}^z^e^no^sⁱ^wy^r^a^z^d^oⁿ^as^t^ę^pⁿ^eg^o^w^e^r^s^{u, stosuje akapit, oznaczając
    
    w nim wstęp, rozwinięcie, zakończenie}
    
    poprawnie zapisuje głoski miękkie, zna i próbuje stosować podstawowe zasady dotyczące pisowni ó–u, rz–ż, ch–h
    
    odróżnia nazwy własne od pospolitych i stara się stosować odpowiednie zasady dotyczące pisowni wielką literą
    
    potrafi wymienić niektóre spójniki, przed którymi stawia się przecinek / nie stawia się przecinka, stara się oddzielać przecinkiem zdania składowe w zdaniu złożonym
    
    ^zn^{a pod}^s^t^a^w^o^w^e^z^asa^dy^u^kła^du^gra^ﬁ^c^zn^eg^o^l^is^t^{u oficjalnego i nieoficjalnego, wywiadu}^{, ramowego i}^{szczegółowego planu wypowiedzi, instrukcji, przepisu kulinarnego, kartki
    
    z dziennika, pamiętnika, streszczenia, sprawozdania z wydarzenia; zapisuje je z niewielką pomocą nauczyciela; potrafi zapisać proste życzenia, dedykację, podziękowania, ogłoszenie, zaproszenie}
    
    ^pisze^{krótkie opo}^wⁱ^a^d^aⁿ^{ie odt}^w^órc^z^{e i twórcze, dba o następstwo zdarzeń}
    
    ^{pisze kilkuzdaniowy tekst o charakterze argumentacynjym na tematy związane
    
    z codziennym życiem}
    
    ^{sporządza krótką charakterystykę na podstawie planu i słownictwa zgromadzonego na lekcji}
    
    ^{próbuje zredagować kilkuzdaniowy opis przeżyć}
    
    ^tw^or^z^{y kilkuzdaniowy opis obr}^a^z^{u, rzeźby i p}^l^a^k^a^{tu, opisując usytuowanie elementów, ich kształt, wielkość i kolorystykę}
    
    ^{w dłuższych formach wypowiedzi pisemnych stara się s}^t^o^s^ować^aka^{pit j}^ak^o^zⁿ^a^k^l^o^g^iczn^eg^o^w^yodr^ębⁿⁱ^eⁿ^{ia fr}^agme^{ntów wypowi}^e^dzi
    
    ^{jego wypowiedzi są czytelne}
    
    konstruuje i zapisuje kilkuzdaniowe wypowiedzi poprawne pod względem logicznym, stara się, aby były poprawne pod względem językowym
    
    rozróżnia współczesne formy komunikatów (np. e-mail, SMS) i odpowiednio się nimi posługuje, zachowując podstawowe zasady etykiety językowej
    
    III. Kształcenie językowe
    
    ^Stosuje^wⁱ^e^d^z^{ę j}^ę^z^yko^w^{ą w}^z^a^kr^esⁱ^e^:
    
    słownictwa – np. rozpoznaje zdrobnienia, potrafi dobrać parami wyrazy bliskoznaczne
    i antonimy, stara się tworzyć poprawne związki wyrazowe, podaje przykłady wyrazów wieloznacznych, związków frazeologicznych, przysłów
    
    składni – wymienia rodzaje zdań: pojedyncze oznajmujące, rozkazujące, pytające, zdania złożone; konstruuje poprawne zdania pojedyncze; stosuje wielkie litery na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na końcu; rozróżnia zdania pojedyncze, złożone i równoważnik zdania; wskazuje podmiot (wyrażony rzeczownikiem) i orzeczenie (czasownikowe) w typowym zdaniu; wie, że podmiot można wyrazić różnymi częściami mowy; odszukuje orzeczenie imienne w zdaniach znanych z lekcji; wymienia pozostałe części zdania: przydawka, dopełnienie, okolicznik, podaje pytania, na które odpowiadają; zna pojęcia związek wyrazowy, wyraz nadrzędny, wyraz podrzędny, grupa podmiotu, grupa orzeczenia; wskazuje w zdaniu wyrazy, które się ze sobą łączą; rozpoznaje określenia rzeczownika i czasownika; z pomocą nauczyciela lub odnosząc się do schematu sporządza wykres zdania pojedynczego; rozpoznaje na przykładach z lekcji zdanie złożone współrzędnie i podrzędnie; sporządza wykres prostego, krótkiego zdania złożonego)
    
    fleksji – rozpoznaje i odmienia rzeczowniki o typowej odmianie, czasowniki, przymiotniki, liczebniki i wymienia większość ich typów; podaje pytania, na które odpowiadają odmienne i nieodmienne części mowy; podaje przykłady różnych rodzajów liczebników, zaimków, odmienia zaimki; z reguły poprawnie określa czas, osobę, liczbę, rodzaj, tryb czasownika, a z niewielką pomocą nauczyciela aspekt: dokonany, niedokonany, stronę czasownika; wskazuje rzeczowniki własne i pospolite; odmienia i stopniuje przymiotniki; oddziela temat od końcówki w wyrazach znanych z lekcji; stopniuje przysłówki; rozpoznaje formy nieosobowe czasownika (bezokolicznik, formy zakończone na -no, -to); podaje przykłady przyimka, partykuły, spójnika i wykrzyknika; poprawnie odmienia najbardziej popularne wyrazy o nietypowej odmianie; odmienia według wzoru czasowniki typu wziąć
    
    fonetyki – zna alfabet, odróżnia głoskę od litery, przy pomocy nauczyciela dzieli głoski na twarde i miękkie, dźwięczne i bezdźwięczne; podaje przykłady głosek ustnych i nosowych, dzieli wyrazy znane z lekcji na głoski, litery i sylaby; zna podstawowe reguły akcentowania wyrazów w języku polskim i stara się je stosować
    
    Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dopuszczającą oraz:
    
    I. Kształcenie literackie i kulturowe
    
    SŁUCHANIE
    
    słucha innych ze zrozumieniem, uczestniczy w rozmowie, zadaje pytania, odpowiada
    
    ^wy^bⁱ^e^raⁿ^a^j^w^a^żnⁱ^e^j^s^z^{e i}^nf^or^ma^{cje z}^wy^sł^u^ch^aⁿ^eg^o^t^eks^t^{u, tworzy pro}^s^tą^{notatkę w formie tabeli, schematu, kilkuzdaniowej wypowiedzi,}^rozpozn^a^{je główne intencje nadawcy
    
    i n}^as^t^rój^sł^u^ch^aⁿ^ych^k^o^m^uni^ka^tów
    
    powtarza swoimi słowami ogólny sens usłyszanej wypowiedzi, tekstu poetyckiego, opowiada fabułę usłyszanej historii, formułuje pytania
    
    CZYTANIE
    
    identyﬁkuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w tekstach literackich i użytkowych
    
    ^ro^z^po^zⁿ^a^{je dosłowne int}^e^{ncje n}^a^d^a^w^c^y
    
    przytacza informacje z odpowiednich fragmentów przeczytanego tekstu, zwłaszcza w jego dosłownej warstwie i wyrażone wprost
    
    ^o^kreś^l^a^t^ema^{t i}^gł^ó^wn^ą^m^y^ś^l^t^eks^t^{u na poziomie dosłownym}
    
    ^c^z^y^t^a^t^eks^t^{y p}^ł^yⁿⁿ^{ie i popr}^a^wn^{ie pod}^wz^g^l^ę^d^e^m^ar^t^y^k^ul^a^cyjⁿ^ym
    
    ^{poprawnie akcentuje i}^a^r^t^y^k^u^ł^{uje większość}^w^yr^a^z^ów^,^s^t^o^s^{uje inton}^a^{cję zd}^aⁿ^{iową podczas głośnego}czytania utworów
    
    ^odd^z^ie^l^{a fakty od opinii w prostych tekstach}
    
    ^w^ska^zu^je^cz^ęś^cⁱ^skła^do^w^e^wy^po^wⁱ^e^d^z^i:^tytu^ł^{, śródtytuł,}^w^s^t^ę^{p, ro}^zwⁱⁿⁱ^ę^ci^e^,^z^ak^o^ńcz^eⁿ^ie
    
    ^rozpozn^a^{je c}^e^chy^ż^ycz^e^{ń, o}^gł^o^s^z^eⁿⁱ^a^{, in}^s^tru^k^{cji, prz}^e^pi^s^{u, dedykacji, podziękowania, listu}
    
    ^wy^bⁱ^e^{ra potr}^z^eb^{ne infor}^ma^{cje z in}^s^tru^k^{cji, t}^abe^li,ⁿ^ot^a^t^k^i,^s^ch^ema^t^{u, wyszukuje cytaty na zadany temat i poprawnie je zapisuje}
    
    ^w^ska^zu^{je pr}^z^eⁿ^o^śⁿ^e^zn^a^cz^eⁿ^ie^wy^r^a^z^{ów w}^wy^po^wⁱ^e^d^zi
    
    DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
    
    sprawdza pisownię wyrazu w słowniku ortograﬁcznym, korzysta ze słownika języka polskiego, słownika wyrazów obcych, potrafi znaleźć hasło w słowniku frazeologicznym, potrafi wybrać odpowiednie informacje ze słownika wyrazów bliskoznacznych, słownika poprawnej polszczyzny, encyklopedii
    
    rozwija umiejętności posługiwania się technologią informacyjną oraz zasobami internetowymi i wykorzystuje te umiejętności do swoich potrzeb
    
    stara się rozwijać umiejętność krytycznej oceny pozyskanych informacji
    
    zna i stosuje zasady korzystania z zasobów bibliotecznych
    
    ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
    
    ⁿ^a^zyw^a^s^w^{oje r}^eak^{cje c}^zyt^e^ln^ic^{ze, określa temat czytanego utworu i próbuje określić jego problematykę}
    
    ^{nazywa zabiegi stylistyczne w utworach literackich (epitet, porównanie, przenośnię, uosobienie, ożywienie, wyrazy dźwiękonaśladowcze, apostrofę, powtórzenia, zdrobnienia, zgrubienia, obrazy poetyckie, anaforę, pytanie reoryczne)}
    
    ^{z niewielką pomocą nauczyciela odróżnia autora, adresata i bohatera wiersza
    
    w analizowanym tekście}
    
    ^do^s^t^r^z^eg^{a c}^e^{chy wyróżni}^a^j^ą^{ce t}^eks^ty^a^rty^s^t^yczne⁽^po^e^t^yc^k^{ie i proz}^a^t^or^skⁱ^e^{) or}^a^z użytkowe; rozpoznaje tekst publicystyczny, ^{informacyjny, reklamowy}
    
    ^o^kreś^l^{a i}ⁿ^a^z^y^w^a^e^l^eme^nt^y^ś^w^ia^t^a^pr^z^eds^t^a^w^ioⁿ^eg^{o w poznanym na lekcji}^utw^o^r^z^e^epi^c^kim^{, takie jak: czas i miejsce wydarzeń, wątek (główny i poboczny), akcja, fabuła, wydarzenia, punkt kulminacyjny,}^{bohater (pozytywny – negatywny, główny, drugoplanowy)}
    
    rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator), rozpoznaje narratora pierwszo-
    i trzecioosobowego
    
    wskazuje w poznanym na lekcji utworze cechy mitu, bajki, hymnu, przypowieści i noweli, legendy, dziennika, pamiętnika, powieści; wymienia gatunki powieści (obyczajowa, fantasy, fantastycznonaukowa, historyczna, przygodowa) i podaje jej cechy, potrafi określić rodzaj powieści omówionej na lekcji i podać jej cechy
    
    odróżnia dialog od monologu, wskazuje je w utworze
    
    ^cytuje^m^or^a^{ł bajki i wyjaśnia dosłowny sens przypowieści}
    
    ^{rozpoznaje w utworach wierszowanych elementy rytmu:}^w^ers^,^zw^r^o^t^kę^,^r^{ym (dokładny – niedokładny), refren, liczba sylab w wersie}
    
    ^{rozpoznaje wiersz biały}
    
    ^wyodr^ębⁿ^ia^{słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie, film, program telewizyjny (np. rozrywkowy, informacyjny, edukacyjny) spośród innych przekazów i tekstów kultury, odczytuje je na poziomie dosłownym}
    
    ^{odczytuje komiks i wymienia jego cechy}
    
    ^zn^{a poj}^ę^ci^{a związane z teatrem i filmem}⁽^gr^a^ak^t^or^ska^{, reżyser, rekwizyt, dekoracja, antrakt, adaptacja, ekranizacja, efekty specjalne, fabuła), a także odmiany filmu, wskazuje cechy charakterystyczne przekazów audiowizualnych (filmu, programu informacyjnego, programu rozrywkowego), wskazuje różnice fabularne między tekstem literackim a jego adaptacją}
    
    ^{odbiera filmy, koncerty, spektakle, programy radiowe i telewizyjne, zwłaszcza adresowane do dzieci i młodzieży, wskazuje wśród nich te, które mu się podobają}
    
    określa doświadczenia bohaterów, przypisuje im cechy oraz określa i ocenia ich postawy w odniesieniu do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość, koleżeństwo – egoizm, pracowitość – lenistwo
    
    rozumie i wyjaśnia pojęcie fikcji literackiej, potrafi odszukać w utworze elementy prawdziwe, prawdopodobne (realisyczne) i fantastyczne
    
    ^odc^z^ytuje^seⁿ^s^u^t^w^{orów na po}^z^{iomie s}^e^m^a^ntyc^zn^{ym (dosło}^wn^{ym) ) i typowych – na poziomie symbolicznym}
    
    II. Tworzenie wypowiedzi
    
    MÓWIENIE
    
    uczestniczy w sytuacji komunikacyjnej, stosując się do reguł grzecznościowych, używa odpowiednich konstrukcji składniowych (np. trybu przypuszczającego lub zdań pytających, wyrażeń grzecznościowych) podczas rozmowy z osobą dorosłą i rówieśnikiem, a także w różnych sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych, stara się budować kontakt ze słuchaczem, np. za pomocą apostrof, wypowiedzi nacechowanych emocjonalnie
    
    ^dostoso^w^uje^w^ypo^wⁱ^e^{dź do}^a^dr^e^s^a^{ta i}^s^y^t^{uacji, ś}^w^{iadomie dobiera ró}^żn^{e typy wypowiedzeń: proste i rozwinięte, wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące; potrafi dostosować swoją wypowiedź do sytuacji oficjalnej i nieoficjalnej}
    
    formułuje pytania otwarte i zamknięte
    
    udziela odpowiedzi w formie zdań złożonych
    
    ^w^ypo^wⁱ^a^da^si^{ę w}^l^o^gi^c^zn^ie^z^e^s^o^b^{ą po}^łą^c^z^oⁿ^ych^{zdaniach na tematy związane
    
    z codziennością, otaczającą nas rzeczywistością, lekturą, utworem poetyckim, filmem itp.}
    
    ^w^ypo^wⁱ^a^da^s^{ię w}^s^posób^u^por^z^ą^dko^w^a^{ny: opo}^wⁱ^a^da^z^d^a^r^z^{enia w por}^z^ą^dkuchronologicznym, streszcza utwory fabularne, zdaje relację z wydarzenia
    
    opisuje obraz, ilustrację, plakat oraz przedmiot, miejsce, stosując słownictwo określające umiejscowienie w przestrzeni; krótko, ale w sposób uporządkowany opisuje postać, zwierzę, przedmiot
    
    ^r^e^{cytuje ut}^w^{ory po}^e^{tyckie, odd}^a^j^ą^{c ich ogó}^ln^yⁿ^as^{trój i}^seⁿ^s
    
    ^{wygłasza krótkie przemówienie na tematy związane z codziennym życiem i bieżącym materiałem lekcyjnym}
    
    ^s^t^o^s^u^je^z^asa^{dy popr}^a^wn^e^j^wy^m^o^w^{y i}^ak^c^e^nt^o^w^aⁿ^ia^wy^r^a^z^{ów rod}^zⁱ^m^ych
    
    ^składa^ż^yc^z^enia,^tw^or^z^{y krótką}^w^ypo^w^{iedź o}^c^ec^h^a^{ch i}ⁿ^s^t^r^u^kcji,ⁿ^p.^z^a^{sady gry}
    
    ^w^ska^zuj^e^wy^r^a^z^{y o}^zn^a^cz^eⁿⁱ^u^do^sł^owny^{m i}^me^t^a^fo^ry^cznym
    
    ^do^bⁱ^e^ra^wy^r^a^z^y^b^li^sk^ozn^a^czn^{e i pr}^z^e^c^iw^s^t^a^{wne, z reguły stosuje poprawne związki wyrazowe}
    
    ^{świadomie po}^sł^u^g^uje^s^{ię poz}^a^w^e^r^ba^l^ny^mⁱ^ś^rod^kam^{i wypowi}^e^dzi^(mⁱ^mⁱ^ką^,^ges^t^em⁾
    
    ^{formułuje tezę i podaje do niej proste argumenty i przykłady, logicznie uzasadnia swoją opinię}
    
    PISANIE
    
    stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu, stosuje podstawowe reguły interpunkcyjne dotyczące użycia przecinka (np. przy wymienianiu, przed niektórymi spójnikami, przecinek w zdaniu złożonym), dwukropka, ^{myślnika (również w zapisie dialogu), nawiasu; próbuje stosować w zdaniu średnik, bezbłędnie dzi}^e^lⁱ^wy^r^a^z^yⁿ^a^s^y^l^ab^y^{, pr}^z^e^no^sⁱ^wy^r^a^z^d^oⁿ^as^t^ę^pⁿ^eg^o^w^e^r^s^{u, stosuje cudzysłów}
    
    poprawnie zapisuje głoski miękkie, zna i stosuje podstawowe zasady ortograﬁi dotyczące pisowni ó–u, rz–ż, ch–h, pisowni cząstki -by z czasownikami
    
    potrafi wymienić najważniejsze wyjątki od poznanych reguł ortograficznych
    
    odróżnia nazwy własne od pospolitych i potraﬁ zastosować odpowiednie zasady dotyczące pisowni wielką literą
    
    potrafi wymienić spójniki, przed którymi stawia się przecinek / nie stawia się przecinka, stara się stosować tę wiedzę w praktyce, często poprawnie oddziela przecinkiem zdania składowe w zdaniu złożonym
    
    zna zasady dotyczące pisowni przymiotników złożonych
    
    ^zn^{a i stosuje większość pod}^s^t^a^w^o^w^ych^z^asa^d^u^kła^du^gra^ﬁ^c^zn^eg^{o oraz zapisuje uwzględniając je:}^l^is^t^{(w tym oficjalny), kilkuzdanowy wywiad}^,^{plan wypowiedzi}^ramowy
    
    i^{szczegółowy (z pomocą nauczyciela), ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, kartkę z dziennika, pamiętnika notatki biograficznej (np. w tabeli), streszczenie, sprawozdanie, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, proste, krótkie streszczenie, sprawozdanie} ^{(z wydarzenia i z pomocą nauczyciela z filmu, spektaklu,), życzenia, podziękowanie, dedykację}
    
    ^ukł^a^{da opo}^wⁱ^a^d^a^{nie odt}^w^órc^z^{e i twórcze, zachowując właściwą kolejność zdarzeń}
    
    ^{pisze krótki, logiczny tekst argumentacyjny}
    
    ^{sporządza schematyczną charakterystykę postaci rzeczywistej i bohatera literackiego, pisze opis przeżyć z wykorzystaniem słownictwa z lekcji}
    
    ^tw^or^z^{y na ogół poprawny opis obr}^a^z^{u, rzeźby i p}^l^a^k^a^tu,^{stosując słownictwo określajace umiejscowienie w przestrzeni, ich wygląd (kolor, kształt itp.)}
    
    ^{w dłuższych formach wypowiedzi stosuje co najmniej trzy akapity}^j^ak^o^zⁿ^a^k^l^o^g^iczn^eg^o^w^yodr^ębⁿⁱ^eⁿ^{ia fr}^agme^{ntów wypowi}^e^{dzi (wstęp, rozwinięcie, zakończenie)}
    
    ^{na ogół zachowuje}^e^stetykę^z^apisu^w^ypo^w^ied^zⁱ
    
    konstruuje i zapisuje kilkuzdaniowe wypowiedzi poprawne pod względem logiczno-składniowym i na ogół poprawne pod względem językowym
    
    ^używa^w^ypowi^e^dz^e^{ń poj}^e^{dynczych i}^z^ł^ożonych
    
    ^w^z^a^l^e^żn^o^ś^{ci od}^a^dr^esa^t^{a i}^s^y^tu^a^cji^ś^w^ia^do^mi^{e do}^bier^a^w^ypo^wⁱ^e^d^z^eⁿ^{ia oznajmujące, pytające}i rozkazujące
    
    ^u^d^zⁱ^e^l^{a odpo}^wⁱ^e^d^z^{i w for}^m^ie^z^d^a^ń^z^ł^o^ż^o^ny^ch
    
    stara się dostrzegać błędy ortograﬁczne i interpunkcyjne w tworzonej wypowiedzi i je poprawiać
    
    wyszukuje cytaty i zapisuje je w cudzysłowie, potrafi wprowadzić je w tekst
    
    dobiera argumenty i przykłady do tezy, rozróżnia argumenty odnoszące się do faktów
    i logiki oraz odwołujące się do emocji
    
    III. Kształcenie językowe
    
    ^S^t^o^s^u^je^wⁱ^e^d^z^{ę j}^ę^z^y^k^o^w^{ą w}^z^ak^r^esⁱ^e^:
    
    ^sł^o^wn^ic^tw^a^–^wy^k^or^zy^s^tu^{je zdrobnienia,}^wy^r^a^z^{y wieloznaczne,}^{bliskoznaczne (synonimy)
    
    i przeciwstawne (antonimy) w tworzonym tekście, tworzy poprawne związki wyrazowe, wyjaśnia znaczenie znanych związków frazeologicznych, przysłów, odróżnia słownictwo wartościujące i opisujące}
    
    składni – konstruuje typowe i proste zdania pojedyncze nierozwinięte i rozwinięte
    i rozpoznaje je na typowych przykładach; konstruuje wypowiedzenia złożone współrzędnie, podrzędnie i równoważniki zdań, używa różnych typów wypowiedzeń: oznajmujących, rozkazujących, pytających, wykrzyknikowych, neutralnych; wskazuje podmiot (np. wyrażony rzeczownikiem, zaimkiem, podmiot domyślny) i orzeczenie czasownikowe i imienne; podaje przykłady zdań, w których podmiot jest wyrażony inną częścią mowy; podaje przykładowe wyrazy, które budują zdanie bezpodmiotowe,
    i przykłady takich zdań; rozpoznaje w zdaniach z lekcji pozostałe części zdania: przydawkę, dopełnienie, okolicznik (i jego niektóre rodzaje, np. czasu, miejsca, sposobu) i podaje pytania, na które odpowiadają; łączy w związki wyrazowe wyrazy w zdaniu; rozpoznaje określenia rzeczownika i czasownika; konstruuje wykres krótkiego, prostego zdania pojedynczego; wyjaśnia pojęcia związek wyrazowy, wyraz nadrzędny, wyraz podrzędny, grupa podmiotu, grupa orzeczenia, wskazuje je na typowych, prostych przykładach, sporządza wykres typowego zdania złożonego
    
    fleksji – rozpoznaje i odmienia typowe rzeczowniki własne i pospolite, a także niektóre rzeczowniki o nietypowej odmianie, czasowniki, przymiotniki; rozpoznaje i z reguły poprawnie odmienia liczebniki, zaimki, określa formę czasownika: osobę, liczbę, tryb, aspekt (dokonany, niedokonany), stronę; z niewielką pomocą nauczyciela przekształca czasowniki: w stronie czynnej, biernej, zwrotnej, w różnych trybach, aspektach; rozpoznaje i nazywa na typowych przykładach typy liczebników; podaje przykłady różnych typów zaimków i wyjaśnia ich funkcję; oddziela temat od końcówki w rzeczownikach znanych z lekcji, wskazuje oboczności w typowych wyrazach odmiennych; odmienia (liczba, rodzaj, przypadek) i stopniuje przymiotniki, nazywa rodzaje stopniowania (regularne, nieregularne, opisowe); rozpoznaje przysłówki i stopniuje je, nazywając rodzaj stopniowania; podaje przykłady przysłówków odprzymiotnikowych i niepochodzących od przymiotnika; rozpoznaje typowe przyimki (i wyrażenia przyimkowe), używa przyimków do określenia relacji czasowych i przestrzennych; na ogół poprawnie zapisuje czasowniki z cząstką -by; rozpoznaje nieosobowe formy czasownika (bezokolicznik, formy zakończone na -no,
    -to); stosuje wykrzykniki i partykuły; rozpoznaje najczęstsze zaimki i spójniki w tekście; poprawnie odmienia omówione na lekcji wyrazy o nietypowej odmianie, w tym czasownik typu wziąć
    
    fonetyki – zna alfabet, wyjaśnia różnicę między głoską a literą, dzieli wyrazy na głoski, litery i sylaby; dzieli głoski na twarde i miękkie, dźwięczne i bezdźwięczne, ustne
    i nosowe i potrafi je nazywać; wykorzystuje wiedzę na temat rozbieżności między mową
    a pismem do poprawnego zapisywania wyrazów; zna i stosuje podstawowe reguły akcentowania wyrazów w języku polskim, stara się je stosować
    
    Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dostateczną oraz:
    
    I. Kształcenie literackie i kulturowe
    
    SŁUCHANIE
    
    koncentruje uwagę podczas słuchania dłuższych wypowiedzi innych, a zwłaszcza odtwarzanych utworów
    
    ^wy^bⁱ^e^{ra potrzebne i}^nf^or^ma^{cje z}^wy^sł^u^ch^aⁿ^eg^o^t^eks^t^{u, tworzy}^{notatkę w formie tabeli, schematu, punktów, kilkuzdaniowej wypowiedzi; formułuje pytania i}^rozpozn^a^{je n}^as^t^rój^sł^u^ch^aⁿ^ych^k^o^m^uni^ka^tów
    
    ^odró^żn^{ia i}^nf^or^ma^cje^w^a^żn^{e od}^mⁿⁱ^e^j^w^a^żny^ch
    
    ⁿ^a^p^o^ds^t^a^w^ie^sł^u^c^h^aⁿ^eg^o^t^eks^t^u^tw^o^r^z^y^sam^od^zⁱ^e^ln^ąⁿ^o^t^a^t^kę^:^pisze^p^l^aⁿ^,^{formułuje pytania}
    
    właściwie odbiera intencje nadawcy komunikatu
    
    ^{odczytuje pr}^z^eⁿ^o^ś^ny^se^{ns wy}^sł^uch^a^{nych utworów po}^e^tyc^k^{ich i proz}^a^t^or^sk^ich
    
    CZYTANIE
    
    identyfikuje i krótko charakteryzuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w tekstach literackich
    
    ^ro^z^po^zⁿ^a^{je dosłowne i symboliczne int}^e^{ncje n}^a^d^a^w^c^y
    
    przytacza informacje zawarte w tekście, wyszukuje w wypowiedzi informacje wyrażone pośrednio
    
    ^odd^z^ie^l^{a i}ⁿ^formacje^w^a^żn^{e od dr}^u^gor^z^ędⁿ^{ych, fakt od opinii}
    
    ^o^mawia^t^ema^{t i}^gł^ó^wn^ą^m^y^ś^{l na poziomie dosłownym, z niewielką pomocą nauczyciela omówia je na poziomie przenośnym}
    
    ^c^z^y^t^a^t^eks^t^{y p}^ł^yⁿⁿ^{ie i popr}^a^wn^{ie pod}^wz^g^l^ę^d^e^m^ar^t^y^k^ul^a^cyjⁿ^{ym, stara się je interpretować głosowo}
    
    ^{głośno c}^z^yta^u^t^w^or^y^{, u}^wz^g^l^ę^dni^a^j^ą^c^z^asa^{dy popr}^a^wn^e^j^a^rtyku^l^a^{cji, akcentowania i inton}^a^cji
    
    ^w^ska^zu^je^cz^ęś^cⁱ^skła^do^w^e^wy^po^wⁱ^e^d^z^i:^tytu^ł^{, śródtytuł,}^w^s^t^ę^{p, ro}^zwⁱⁿⁱ^ę^ci^e^,^z^ak^o^ńcz^eⁿ^{ie, rozumie ich funkcję}
    
    wskazuje typowe elementy konstrukcyjne i stylistyczne w zaproszeniach, życzeniach, ogłoszeniach, instrukcjach, przepisach, listach (w tym oficjalnych), dziennikach, pamiętnikach, relacjach, dedykacjach, podziękowaniach
    
    ^wy^bⁱ^e^{ra i wy}^k^or^z^y^s^{tuje infor}^ma^{cje z in}^s^tru^k^{cji, t}^abe^li,ⁿ^ot^a^t^k^i,^s^ch^ema^t^{u, cytatów}
    
    ^w^ska^zu^{je pr}^z^eⁿ^o^śⁿ^e^zn^a^c^z^eⁿ^ie^wy^r^a^z^{ów w}^wy^po^wⁱ^e^d^z^{i or}^a^z^sam^od^zⁱ^e^ln^ie^{tłumaczy przenośne znaczenie wybranych wyrazów, związków wyrazów w wypowiedzi}
    
    DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
    
    sprawdza pisownię wyrazu w słowniku ortograﬁcznym, wybiera informacje z różnych źródeł, np. czasopism, stron internetowych; korzysta w razie potrzeby ze słownika języka polskiego, słownika wyrazów obcych, słownika frazeologicznego; samodzielnie korzysta ze słowników wyrazów bliskoznacznych, poprawnej polszczyzny, encyklopedii
    
    potrafi znaleźć informacje w słowniku bohaterów literackich i innych słownikach
    
    rozwija umiejętności efektywnego posługiwania się technologią informacyjną oraz zasobami internetowymi i wykorzystuje te umiejętności do znalezienia potrzebnych mu informacji
    
    rozwija umiejętność krytycznej oceny pozyskanych informacji
    
    zna i regularnie stosuje zasady korzystania z zasobów bibliotecznych (np. w bibliotekach szkolnych oraz on-line)
    
    ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
    
    nazywa i uzasadnia swoje reakcje czytelnicze, określa tematykę i problematykę utworu
    
    ^{odnajduje w utworze poetyckim epitet, porównanie, przenośnię, uosobienie, ożywienie, wyrazy dźwiękonaśladowcze, apostrofę, powtórzenia, zdrobnienia, zgrubienia, obrazy poetyckie, anaforę, pytanie reoryczne, przeważnie obj}^a^{śnia ich}^zn^a^c^z^e^nie
    
    ^{rozpoznaje autora, adresata i bohatera wiersza, opisuje cechy podmiotu lirycznego (w tym zbiorowego)}
    
    ^{wskazuje c}^e^{chy wyróżni}^a^j^ą^{ce t}^eks^ty^a^rty^s^t^yczne⁽^po^e^t^yc^k^{ie i proz}^a^t^or^skⁱ^e^{) or}^a^z użytkowe, rozpoznaje tekst publicystyczny^{informacyjny, reklamowy}i rozumie ich funkcje
    
    ^aⁿ^a^lⁱ^zu^je^e^l^eme^nt^y^ś^wⁱ^a^t^{a p}^r^z^e^d^s^t^a^wⁱ^oⁿ^eg^{o w}^utw^or^z^e^e^pⁱ^c^kim^,^t^aki^{e j}^ak^{: czas i miejsce wydarzeń, akcja, fabuła, wątek (główny i poboczny), wydarzenia, punkt kulminacyjny,}^{bohater (pozytywny – negatywny, główny, drugoplanowy, epizodyczny, tytułowy)}
    
    rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator), rozpoznaje narratora pierwszo-
    i trzecioosobowego i określa jego cechy
    
    odróżnia dialog od monologu, rozumie ich funkcje w utworze
    
    identyﬁkuje mit, bajkę, hymn, przypowieść, legendę i nowelę, dziennik, pamiętnik, powieść, wskazuje ich cechy, zna gatunki powieści (obyczajowa, fantastycznonaukowa, fantasy, historyczna, przygodowa), podaje ich cechy, przyporządkowuje je do konkretnych utworów
    
    ^{przytacza i parafrazuje morał bajki, odczytuje pr}^z^esła^nie^{przypowieści}
    
    ^ro^zu^{mie podst}^a^w^o^w^{ą funkcję}^w^e^rsu,^zw^{rotki, rymu (dokładny – niedokładny), refrenu, liczby sylab w wersie, samodzielnie wskazuje w wierszu wyżej wymienione elementy}
    
    ^{rozpoznaje wiersz biały}
    
    ^wyodr^ębⁿ^ia^{słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie i film spośród innych przekazów
    
    i tekstów kultury,}interpretuje je na poziomie dosłownym i z niewielką pomocą nauczyciela interpretuje go na poziomie przenośnym
    
    odczytuje komiks i podaje jego cechy
    
    ^używa^poj^ę^ć:^gr^a^ak^t^or^ska^{, reżyser, adaptacja, antrakt, scenografia, ekranizacja, kadr, ujęcie, efeky specjalne, audycja, a także zna odmiany filmu,}^w^yod^rębⁿⁱ^a^e^l^eme^nt^y^d^z^ieł^a^ﬁ^l^m^o^w^eg^{o i telewizyjnego, o}^dr^ó^żn^{ia różne gatunki}^ﬁ^l^mowe, ^{wskazuje cechy charakterystyczne przekazów audiowizualnych (filmu, programu informacyjnego, programu rozrywkowego), omawia różnice między tekstem literackim a jego adaptacją}
    
    świadomie i z uwagą odbiera filmy, koncerty, spektakle, programy radiowe i telewizyjne, zwłaszcza adresowane do dzieci i młodzieży, wyraża i uzasadnia opinię na ich temat
    
    charakteryzuje komiks jako tekst kultury, wskazuje charakterystyczne dla niego cechy
    
    charakteryzuje i ocenia bohaterów oraz ich postawy i doświadczenia, odnosi postawy
    i doświadczenia bohaterów do własnych przeżyć
    
    rozumie i wyjaśnia pojęcie fikcji literackiej, odszukuje w utworze elementy prawdziwe, prawdopodobne (realistyczne) i fantastyczne
    
    ^odc^z^ytuje^seⁿ^s^u^t^w^{orów na po}^z^{iomie s}^e^m^a^ntyc^zn^{ym (dosło}^wn^{ym), a z niewielką pomocą na poziomie przenośnym, wyszukuje informacje wyrażone wprost i pośrednio}
    
    II. Tworzenie wypowiedzi
    
    MÓWIENIE
    
    przedstawia własne, logiczne zdanie w rozmowie, stosując się do reguł grzecznościowych, używa odpowiednich konstrukcji składniowych (np. trybu przypuszczającego lub zdań pytających) podczas rozmowy z osobą dorosłą i rówieśnikiem, a także w różnych sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych, buduje kontakt ze słuchaczem np. za pomocą apostrof, wypowiedzi nacechowanych emocjonalnie, wykrzyknień
    
    ^dostoso^w^uje^w^ypo^wⁱ^e^{dź do}^a^dr^e^s^a^{ta i}^s^y^t^{uacji (np. oficjalnej i nieoficjalnej), ś}^w^{iadomie dobiera ró}^żn^{e typy wypowiedzeń prostych i rozwiniętych, wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące, ś}^w^{iadomie dobiera i}ⁿ^ton^a^cję^z^d^a^niową
    
    ^{formułuje przemyślane pytania otwarte i zamknięte, ud}^z^ie^l^{a odpo}^w^ied^z^{i w formie}^k^{rótkiej, sensownej}^w^ypo^w^ied^zⁱ
    
    ^{łączy za pomocą odpowiednich spójników i przyimków współrzędne i podrzędne związki wyrazowe w zdaniu}
    
    ^wy^po^wⁱ^a^da^s^{ię w ro}^lⁱ^ś^wⁱ^a^d^k^{a i}^ucz^es^tnⁱ^k^a^z^d^a^r^z^e^ń
    
    ^{stosuje popr}^a^wn^{e formy gr}^ama^t^yc^zn^{e odmiennych części mowy}
    
    ^{gromadzi wyrazy określające i nazywające, np. cechy wyglądu i charakteru}
    
    wypowiada się logicznie i w sposób uporządkowany na tematy związane z otaczającą rzeczywistością, lekturą, tekstem poetyckim, filmem itp.: opowiada zdarzenia w porządku chronologicznym, poprawnie streszcza utwory fabularne, świadomie wykorzystuje wyrazy określające następstwo czasowe
    
    ^{aktywnie ucz}^es^tnicz^{y w ro}^z^m^owi^e^o^l^ek^tu^r^ze^,^ﬁ^l^mie^c^z^y^{codziennych sytuacjach}
    
    w sposób logiczny i uporządkowany opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, zwierzę, przedmot, przeżycia, obraz, ilustrację, plakat, stosując właściwe tematowi słownictwo, jak i słownictwo służące do formułowania ocen, opinii, emocji oraz słownictwo opisujące
    
    ^w^y^głas^z^{a z p}^amię^cⁱ^t^eks^{ty po}^e^t^yc^k^{ie, po}^sł^u^g^u^j^ą^c^si^{ę p}^a^uz^ą^,^bar^w^ą^gł^o^s^u
    
    ^{wygłasza przygotowane wcześniej przemówienie, dbając o dobór argumentów, środków stylistycznych, tembru głosu}
    
    ^{świadomie po}^sł^u^g^uje^s^{ię poz}^a^w^e^r^ba^l^ny^mⁱ^ś^rod^kam^{i wypowi}^e^dzi^(mⁱ^mⁱ^ką^,^ges^t^em⁾
    
    ^stosuje^s^{ię do}^z^a^s^a^d^w^ł^a^ści^w^eg^o^a^kc^eⁿ^to^w^a^nia^w^yr^a^z^{ów i}^{intonowania wypowiedzeń}
    
    ^składa^ż^yc^z^enia,^tw^or^z^y^w^ypo^w^{iedź o}^c^ec^h^a^{ch i}ⁿ^s^t^r^u^kcji,ⁿ^p.^z^a^{sady gry}
    
    ^obj^a^śnia^zn^a^c^z^e^{nia dosło}^wn^{e i m}^e^t^a^foryc^z^ne^w^yr^a^z^ów
    
    ^do^bⁱ^e^{ra i stosuje w swoich wypowiedziach}^wy^r^a^z^y^b^li^sk^ozn^a^czn^{e (synonimy)
    
    i pr}^z^e^c^iw^s^t^a^{wne (antonimy) oraz poprawne związki wyrazowe}
    
    ^{formułuje tezę, podaje do niej argumenty i przykłady, odróżnia argumenty odnoszące się do faktów i logiki oraz odwołujące się do emocji, potrafi zabrać głos w dyskusji, zaprezentować i logicznie uzasadnić swoją opinię, wie, czym jest perswazja, i potrafi na nią odpowiednio zareagować}
    
    PISANIE
    
    stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu, stosuje w swoich pracach podstawowe reguły interpunkcyjne dotyczące przecinka (np. przy wymienianiu oraz przed zaimkami, przecinek w zdaniu złożonym), dwukropka, myślnika, średnika, nawiasu, bezbłędnie ^dzi^e^lⁱ^wy^r^a^z^yⁿ^a^s^y^l^ab^y^{, pr}^z^e^no^sⁱ^wy^r^a^z^d^oⁿ^as^t^ę^pⁿ^eg^o^w^e^r^s^u, stosuje cudzysłów
    
    poprawnie zapisuje głoski miękkie, zna i stosuje poznane zasady ortograﬁi dotyczące pisowni ó–u, rz–ż, ch–h, cząstki -by z czasownikami
    
    zna i stosuje najczęstsze wyjątki od poznanych reguł ortograficznych
    
    odróżnia nazwy własne od pospolitych i stosuje zasady dotyczące pisowni wielką literą
    
    wymienia spójniki, przed którymi stawia się przecinek / nie stawia się przecinka, stosuje tę wiedzę w praktyce, oddziela przecinkiem zdania składowe w zdaniu złożonym
    
    zna i stara się stosować zasady zapisu przymiotników złożonych
    
    ^zn^{a i stosuje}^z^asa^dy^u^kła^du^gra^ﬁ^c^zn^eg^{o i uwzględnia wszystkie niezbędne elementy nastepujących form wypowiedzi:}^l^is^t^{(w tym oficjalny), wywiad}^{, ramowy i}^{szczegółowy plan wypowiedzi, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcja, przepis kulinarny, dziennik, pamiętnik, streszczenie, scenariusz filmowy, sprawozdanie} ^{(z filmu, spektaklu, wydarzenia), życzenia, dedykacja, podziękowanie}
    
    ^ukł^a^{da spójne, upor}^z^ą^dko^w^aⁿ^{e pod}^wz^g^l^ę^d^e^{m chrono}^l^ogic^z^{nym poprawnie skomponowane opo}^wⁱ^a^d^a^{nie odt}^w^órc^z^{e/twórcze, stara się, aby było wierne utworowi / pomysłowe,}^streszczautwory fabularne, świadomie wykorzystuje wyrazy określające następstwo czasowe, zwłaszcza przysłówki, przyimki i wyrażenia przyimkowe; opowiada z perspektywy świadka i uczestnika zdarzeń
    
    pisze poprawne: tekst argumentacyjny, charakterystykę postaci rzeczywistej i bohatera literackiego, opis przeżyć wewnętrznych
    
    ^{w dłuższych wypowiedziach pisemnych stosuje akapity}^j^ak^o^zⁿ^a^k^l^o^g^iczn^eg^o^w^yodr^ębⁿⁱ^eⁿ^{ia fr}^agme^{ntów wypowi}^e^dzi
    
    ^{w s}^posób^u^por^z^ą^dko^w^a^ny^{opisuje obraz, ilustrację, plakat, rzeźbę, stosując słownictwo opisujące oraz służące do formułowania ocen i opinii, emocji}
    
    ^zachowuje^e^stetykę^z^apisu^w^ypo^w^ied^zⁱ
    
    w wypowiedziach związanych z lekturą, ﬁlmem czy codziennymi sytuacjami łączy za pomocą odpowiednich spójników i przyimków współrzędne i podrzędne związki wyrazowe i stosuje się do zasad interpunkcji
    
    w wypowiedziach stosuje poprawne formy gramatyczne rzeczownika, przymiotnika, liczebnika i czasownika we wszystkich trybach
    
    w wypowiedziach gromadzi wyrazy określające i nazywające cechy np. charakteru na podstawie zachowań i postaw
    
    dostrzega błędy ortograﬁczne i interpunkcyjne w tworzonej wypowiedzi i je poprawia
    
    sprawnie wyszukuje cytaty, zapisuje je w cudzysłowie i wprowadza do swojego tekstu
    
    formułuje tezę, dobiera argumenty i przykłady, zarówno odnoszące się do faktów i logiki, jak i odwołujące się do emocji
    
    III. Kształcenie językowe
    
    ^{Umiejętnie stosu}^j^e^w^ied^z^{ę ję}^z^yko^w^{ą w}^z^a^kresie:
    
    słownictwa – wzbogaca tworzony tekst np. zdrobnieniami, zgrubieniami, synonimami, przeciwstawnymi (antonimami), wieloznacznymi; w wypowiedziach operuje związkami frazeologicznymi, przysłowiami, słownictwem wartościującym i opisującym
    
    składni – rozpoznaje i stosuje różnorodne typy zdań: pojedynczych i złożonych oraz równoważniki zdań; celowo używa różnych typów wypowiedzeń: pytających, oznajmujących, rozkazujących, wykrzyknikowych, neutralnych, w zależności od sytuacji komunikacyjnej; wskazuje podmiot (wyrażony rzeczownikiem i innymi częściami mowy: przymiotnikiem liczebnikiem, zaimkiem, podmiot domyślny, a w omówionych na lekcji przykładach wskazuje podmiot w dopełniaczu i zdania bezpodmiotowe), odszukuje
    w zdaniach orzeczenie czasownikowe i imienne; rozpoznaje pozostałe części zdania: przydawkę, dopełnienie, okolicznik (na typowych przykładach – okolicznik czasu, miejsca, sposobu, stopnia, celu, przyczyny, przyzwolenia) i podaje pytania, na które odpowiadają; buduje spójne zdania pojedyncze, w których poprawnie łączy w związki wszystkie wyrazy; wzbogaca zdania, dodając przydawki, dopełnienia (bliższe i dalsze) i okoliczniki; poprawnie rozpoznaje związki wyrazów w zdaniu i wyrazy pozostające poza związkami zdania, tworzy wykres zdania pojedynczego i odszukuje w zdaniu związki wyrazowe (główny i poboczne), odszukuje w związkach wyrazowych wyraz nadrzędny, podrzędny, wyrazy równorzędne (szereg); wskazuje w zdaniach związek główny i związki poboczne, grupę podmiotu i grupę orzeczenia; stosuje się do zasad poprawnej interpunkcji; rozpoznaje zdanie złożone współrzędnie i podrzędnie; sporządza wykres zdania złożonego
    
    ﬂeksji – rozpoznaje i najczęściej poprawnie odmienia rzeczowniki o typowej i nietypowej odmianie znane z lekcji (własne, pospolite, konkretne, abstrakcyjne); rozpoznaje i poprawnie odmienia czasowniki (osoba, liczba, czas, tryb); rozumie konstrukcje strony czynnej, biernej, zwrotnej; rozpoznaje czasowniki nieprzechodnie; przekształca czasowniki w różnych formach (strona, aspekt, tryb); rozpoznaje formy nieosobowe czasownika (bezokolicznik, formy zakończone na -no, -to); odmienia czasowniki typu wziąć; rozpoznaje, odmienia i stopniuje przymiotniki, wskazując sposób stopniowania (regularny, nieregularny, opisowy); rozpoznaje i odmienia liczebniki; określa rodzaje liczebników, zaimków (określa ich formę, przeważnie poprawnie wskazuje zaimki w tekście, nazywa ich rodzaje, wyjaśnia ich funkcję i stosuje je
    w celu uniknięcia powtórzeń, poprawnie używa krótszych i dłuższych form zaimków); wskazuje przyimek (i wyrażenie przyimkowe), partykułę, wykrzyknik, spójnik, rozumie ich funkcję i podaje ich przykłady, poprawnie zapisuje większość przyimków złożonych; używa odmiennych części mowy w poprawnych formach; oddziela temat od końcówki, wskazuje
    i wyjaśnia oboczności; wskazuje temat główny i tematy oboczne oraz oboczności samogłoskowe, spółgłoskowe
    
    fonetyki – stosuje wiadomości z zakresu podziału wyrazów na litery, głoski i sylaby, a także różnic między pisownią a wymową w poprawnym ich zapisie; bezbłędnie dzieli głoski na ustne, nosowe, twarde, miękkie, dźwięczne i bezdźwięczne; dzieli na głoski wyrazy ze spółgłoskami miękkimi, np. ń – ni-s – ni-o, zna i stosuje reguły akcentowania wyrazów
    w języku polskim
    
    Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dobrą oraz:
    
    I. Kształcenie literackie i kulturowe
    
    SŁUCHANIE
    
    przekazuje treść wysłuchanych wypowiedzi, rozumie ich wydźwięk
    
    ^wy^bⁱ^e^{ra różnorodne i}^nf^or^ma^{cje z}^wy^sł^u^ch^aⁿ^eg^o^t^eks^t^{u, tworzy}^{notatkę w formie dostosowanej do potrzeb}^{(np. plan, tabela, schemat, kilkuzdaniowa wypowiedź)}^{, rozpoznaje nastrój i}ⁿ^a^{zywa int}^e^{ncje n}^a^d^a^wcy^k^o^m^uni^ka^tu
    
    ^{swobodnie odczytuje nastrój, intencje i pr}^z^eⁿ^o^ś^ny^se^{ns wy}^sł^uch^a^{nych utworów po}^e^tyc^k^{ich i proz}^a^t^or^sk^ich
    
    ^w^yr^a^ż^{a s}^{pójne z}^d^aⁿ^{ie na t}^e^m^a^t^w^ysłuch^aⁿ^eg^o^k^omunik^a^tu
    
    CZYTANIE
    
    samodzielnie charakteryzuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w tekstach literackich
    i nieliterackich
    
    ^{samodzielnie wyjaśnia dosłowne i symboliczne int}^e^{ncje n}^a^d^a^w^c^y
    
    przytacza i wyjaśnia informacje w tekście, wyszukuje w wypowiedzi informacje wyrażone pośrednio i wykorzystuje je w wypowiedzi np. opisującej lub oceniającej postać ﬁkcyjną lub rzeczywistą
    
    ^odd^zⁱ^e^l^{a inform}^a^cje^w^a^żn^{e od drugor}^z^ę^{dnych, fakty od opinii i}^w^ykor^z^{ystuje je
    
    w odc}^z^yty^w^aⁿ^{iu znaczeń dosłownych i przenośnych}
    
    ^omawia^t^ema^{t i}^gł^ó^wn^ą^m^y^ś^l^t^eks^t^{u na poziomie dosłownym i przenośnym}
    
    ^c^z^y^t^a^t^eks^t^{y p}^ł^yⁿⁿ^{ie i popr}^a^wn^{ie pod}^wz^g^l^ę^d^e^m^ar^t^y^k^ul^a^cyjⁿ^{ym, interpretuje je głosowo, zwracając uwagę np. na wyrażane emocje i interpunkcję}
    
    głośno czyta utwory, wykorzystując umiejętność poprawnej artykulacji i intonacji, aby oddać sens i nastój odczytywanego tekstu; ^{poprawnie akcentuje wyrazy, również te, które w języku polskim akcentuje się nietypowo}
    
    ma świadomość konstrukcji wypowiedzi rozumie funkcje takich części składowych wypowiedzi, jak tytuł, śródtytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie
    
    ^{poprawnie odd}^z^ie^l^{a fakty od opinii w dłuższych tekstach i informacje ważne od drugorzędnych}
    
    ^w^ska^zuj^e^typow^e^e^l^eme^nt^y^k^oⁿ^s^t^r^u^k^cyjn^{e i}^{stylistyczne w życzeniach, ogłoszeniach, instrukcjach, przepisach, listach oficjalnych, dziennikach i pamiętnikach, dedykacjach, podziękowaniach}
    
    odczytuje i twórczo wykorzystuje treści zawarte w artykule, instrukcji, przepisie, tabeli, schemacie i notatce, swobodnie posługuje się cytatami w mowie i piśmie
    
    ^w^ska^zu^{je i odc}^zytu^{je pr}^z^eⁿ^o^śⁿ^e^zn^a^c^z^eⁿ^ie^wy^r^a^z^{ów w}^wy^po^wⁱ^e^d^zi
    
    DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
    
    wybiera informacje wyrażone pośrednio w różnych źródłach, np. czasopismach, stronach internetowych; konfrontuje je z innymi źródłami
    
    świadomie używa słowników: ortograficznego, języka polskiego, wyrazów obcych, wyrazów bliskoznacznych, poprawnej polszczyzny, frazeologicznego, bohaterów literackich i innych słowników i encyklopedii dla wzbogacenia warstwy językowej tekstu oraz jego treści
    
    rozwija umiejętności efektywnego posługiwania się technologią informacyjną oraz zasobami internetowymi i wykorzystuje te umiejętności do rozwijania własnych zainteresowań
    
    systematycznie rozwija umiejętność krytycznej oceny pozyskanych informacji
    
    zna i stosuje zasady korzystania z zasobów bibliotecznych (papierowych oraz on-line), korzysta z nich z własnej inicjatywy
    
    ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
    
    ^{samodzielnie i poprawnie opowiada o swoich reakcjach i refleksjach czytelniczych, nazywa je, uzasadnia; ocenia i opisuje utwór,}konfrontuje swoje reakcje czytelnicze z reakcjami innych odbiorców, samodzielnie mówi o tematyce czytanego utworu i zauważa jego złożoną problematykę
    
    ^{odnajduje w utworze poetyckim epitet, porównanie, przenośnię, uosobienie, ożywienie, wyrazy dźwiękonaśladowcze, apostrofę, powtórzenia, zdrobnienia, zgrubienia, obrazy poetyckie, anaforę, pytanie reoryczne, obj}^a^{śnia ich funkcję i}^zn^a^c^z^e^{nie przenośne}
    
    ^{rozpoznaje autora, adresata i bohatera wiersza, nidy nie utożsamiając ich ze sobą}
    
    wykorzystuje wiedzę na temat podmiotu lirycznego (w tym zbiorowego), adresata
    i bohatera wiersza do interpretacji utworu
    
    wnikliwie omawia obrazy poetyckie w wierszu
    
    ^{szczegółowo omawia c}^e^{chy wyróżni}^a^j^ą^{ce t}^eks^ty^a^rty^s^t^yczne⁽^po^e^t^yc^k^{ie i proz}^a^t^or^skⁱ^e^{) or}^a^z użytkowe, publicystyczne ^{informacyjne, reklamowe}
    
    ^•płynnie objaśnia funkcję analizowanych elementów świata przedstawionego w utworze epickim, takich jak czas i miejsce wydarzeń, narrator (pierwszo- i trzecioosobowy), akcja, fabuła, wątek (główny i poboczny), wydarzenia, punkt kulminacyjny, zwrot akcji, ^{bohater (pozytywny – negatywny, główny, drugoplanowy, epizodyczny, tytułowy, zbiorowy)}
    
    odróżnia dialog od monologu, rozumie ich funkcje w utworze
    
    biegle identyﬁkuje mit, bajkę, hymn, przypowieść, legendę i nowelę, dziennik, pamiętnik, powieść, szczegółowo omawia ich cechy, swobodnie omawia cechy różnych gatunków powieści (obyczajowej, fantastycznonaukowej, fantasy, historycznej, przygodowej)
    i potrafi odnieść je do lektur
    
    ^{objaśnia morał bajki na poziomie dosłownym i symbolicznym, odczytuje dosłowne
    
    i symboliczne pr}^z^esła^nie^{przypowieści}
    
    ^{płynnie operuje pojęciami:}^w^e^rs^,^zw^rotka^,^rym⁽^dokładny^–^niedokładny^,^układ^rymów^),^refren^,^{liczba sylab w wersie}^{, samodzielnie omawia funkcję tych elementów w wierszu}
    
    ^{rozpoznaje wiersz biały}
    
    ^wyodr^ębⁿ^ia^{słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie, film, program telewizyjny (informacyjny, rozrywkowy, publicystyczny, edukacyjny) spośród innych przekazów i tekstów kultury,}interpretuje je na poziomie dosłownym i przenośnym
    
    ^{swobodnie używa}^poj^ę^{ć z zakresu teatru, filmu i radia, m.in.}^gr^a^ak^t^or^ska^{, rola, reżyser, scenariusz, scenarzysta, scenografia, scenograf, adaptacja (filmowa, muzyczna, radiowa, teatralna), ekranizacja, kadr, ujęcie (i jego rodzaje), antrakt, słuchowisko, efekty specjalne, montaż;}wyróżnia wśród przekazów audiowizualnych słuchowiska i różne gatunki filmowe, swobodnie wskazuje cechy charakterystyczne przekazów audiowizualnych (filmu, programu informacyjnego, programu rozrywkowego), omawia i refleksyjnie ocenia różnorakie różnice między tekstem literackim a jego adaptacją
    
    ^{świadomie i z uwagą odbiera filmy, koncerty, spektakle, programy radiowe i telewizyjne, zwłaszcza adresowane do dzieci i młodzieży, potrafi samodzielnie wybrać spośród nich wartościową i interesującą dla niego ofertę, a także wyrazić przemyślaną opinię na ich temat}
    
    ^{charakteryzuje komiks jako tekst kultury, płynnie wskazuje charakterystyczne dla niego cechy}
    
    charakteryzuje i ocenia bohaterów oraz ich dośwadczenia i postawy odnoszące się do różnych wartości, konfrontuje sytuację bohaterów z własnymi doświadczeniami
    i doświadczeniami innych bohaterów literackich
    
    rozumie i wyjaśnia pojęcie fikcji literackiej prawdopodobnej i fantastycznej, sprawnie odszukuje i objaśnia w utworze elementy prawdziwe, prawdopodobne (realistyczne)
    i fantastyczne
    
    ^{samodzielnie i poprawnieodc}^z^ytuje^seⁿ^s^u^t^w^{orów na po}^z^{iomie s}^e^m^a^ntyc^zn^{ym (dosło}^wn^{ym) i przenośnym, poprawnie wyszukuje informacje wyrażone wprost i pośrednio}
    
    II. Tworzenie wypowiedzi
    
    MÓWIENIE
    
    uzasadnia własne zdanie w rozmowie, podaje odpowiednie przykłady, stosuje się do reguł grzecznościowych, świadomie używa odpowiednich konstrukcji składniowych (np. trybu przypuszczającego lub zdań pytających) podczas rozmowy z osobą dorosłą i rówieśnikiem,
    a także w różnorodnych sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych, sprawnie buduje
    i podtrzymuje kontakt ze słuchaczem, stosując apostrofy, wypowiedzi nacechowane emocjonalnie, wykrzyknienia itd.
    
    ^{płynne dostoso}^w^uje^w^ypo^wⁱ^e^{dź do}^a^dr^e^s^a^{ta i}^s^y^t^{uacji (np. oficjalnej i nieoficjalnej), ś}^w^{iadomie dobiera ró}^żn^{e typy wypowiedzeń prostych i rozwiniętych, wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące}
    
    rozpoczyna i podtrzymuje rozmowę na temat lektury czy dzieła ﬁlmowego
    
    ^{formułuje trafne, ciekawe pytania, udzi}^e^l^a^w^ycz^e^rpuj^ą^cych^w^ypowi^e^{dzi popr}^a^wn^{ych pod}^wz^g^l^ę^d^e^{m konstrukcyjnym i stylistycznym, świadomie dobiera intonację zdaniową}
    
    poprawnie stosuje formy czasownika w różnych trybach, w zależności od kontekstu
    i adresata wypowiedzi
    
    w rozmowie związanej z lekturą, ﬁlmem czy codziennymi sytuacjami stosuje poprawny jezyk, bogate słownictwo oraz frazeologizmy i przysłowia związane z omawianą tematyką
    
    w sposób przemyślany i uporządkowany opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, zwierzę, obraz, ilustrację, plakat, stosując bogate i właściwe tematowi słownictwo oraz służące do formułowania ocen, opinii, emocji
    
    zaznacza akcenty logiczne, stosuje pauzy, dostosowuje tempo recytacji do treści wygłąszanych z pamięci lub recytowanych utworów
    
    ^{wygłasza ciekawe, przekonujące, logiczne przemówienie, dbając o dobór najwłaściwszych argumentów, środków stylistycznych, tembru głosu}
    
    interpretuje przenośne treści utworów poetyckich przewidzianych w programie nauczania
    
    ^{swobodnie do}^bⁱ^e^{ra i stosuje w swoich wypowiedziach}^wy^r^a^z^y^b^li^sk^ozn^a^czn^{e
    
    i pr}^z^e^c^iw^s^t^a^{wne oraz poprawne związki wyrazowe}
    
    świadomie wzbogaca komunikat pozawerbalnymi środkami wypowiedzi
    
    ^stosuje^s^{ię do}^z^a^s^a^d^w^ł^a^ści^w^eg^o^a^kc^eⁿ^to^w^a^nia^w^yr^a^z^{ów i}^{intonowania wypowiedzeń}
    
    ^{składa pomysłowe}^ż^yc^z^{enia, podziękowanie,}^tw^or^z^{y precyzyjną}^w^ypo^w^{iedź o}^c^ec^h^a^{ch i}ⁿ^s^t^r^u^kcji,ⁿ^p.^z^a^{sady gry}
    
    ^dokonuje^sam^okrytyki^w^ypo^wⁱ^e^d^z^{i i doskon}^a^l^{i ją pod}^wz^g^l^ę^d^e^{m konstrukcji i języka}
    
    ^{formułuje tezę, podaje przekonujące, przemyślane argumenty i przykłady, świadomie używa argumentów odnoszących się do faktów i logiki oraz odwołujących się do emocji, bierze czynny udział w dyskusji, przedstawiając przemyslane stanowisko i logicznie, wyczerpująco je uzasadnia, rozumie funkcję perswazji w wypowiedzi}
    
    PISANIE
    
    stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu, systematycznie stosuje poznane reguły interpunkcyjne, bezbłędnie stosuje w swoich pracach dwukropek, myślnik (również w zapisie dialogu), wielokropek, średnik, nawias, ^dzi^e^lⁱ^wy^r^a^z^yⁿ^a^s^y^l^ab^y^{, pr}^z^e^no^sⁱ^wy^r^a^z^d^oⁿ^as^t^ę^pⁿ^eg^o^w^e^r^s^{u, stosuje cudzysłów w tytułach, cytatach i w przypadku ironii}
    
    komponuje poprawne pod względem ortograﬁcznym, interpunkcyjnym, ﬂeksyjnym, składniowym wypowiedzi o przejrzystej, logicznej kompozycji z uwzględnieniem akapitów, płynnie stosuje wszystkie poznane reguły ortograficzne, zna i stosuje wyjątki od nich
    
    odróżnia nazwy własne od pospolitych i bezbłędnie stosuje zasady dotyczące pisowni wielką literą
    
    bezbłędnie wymienia spójniki, przed którymi stawia się przecinek / nie stawia się przecinka, nawykowo stosuje tę wiedzę w praktyce, poprawnie oddziela przecinkiem zdania składowe w zdaniu złożonym (również o skomplikowanej budowie)
    
    zna zasady zapisu przymiotników złożonych, stosuje się do nich
    
    ^pisze^{bezbłędnie pod względem kompozycyjnym i treściowym}^l^is^t^{oficjalny i nieoficjalny,}^{ramowy i}^{szczegółowy plan wypowiedzi, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, streszczenie, wywiad, kartkę z dziennika i pamiętnika, notatkę (w różnych formach) i streszczenie, pomysłowe życzenia, dedykację, podziękowanie, sprawozdanie}
    ^{(z filmu, spektaklu, wydarzenia), relację, scenariusz filmowy; dba o ciekawą formę swojego tekstu i/lub rzetelność zawartych w nim informacji}
    
    ^ukł^a^{da rozbudowane fabularnie, pomysłowe, wyczerpujące, poprawnie skomponowane opo}^wⁱ^a^d^a^{nie odt}^w^órc^z^e/twórcze,^lⁱ^s^{t i dziennik z p}^erspek^t^y^w^y^bo^h^a^t^era^,^{precyzyjnie streszcza przeczytane utwory literackie, zachowując porządek chronologiczny
    
    i uwzględniając hierarchię wydarzeń; redaguje opis przeżyć}
    
    ^{pisze poprawny, przemyślany, logicznie zbudowany tekst argumentacyjny}
    
    ^{sporządza samodzielną, wnikliwą charakterystykę postaci rzeczywistej i bohatera literackiego}
    
    ^{w wypowiedziach pisemnych konsekwentnie stosuje akapity}^j^ak^o^zⁿ^a^k^l^o^g^iczn^eg^o^w^yodr^ębⁿⁱ^eⁿ^{ia fr}^agme^{ntów wypowi}^e^{dzi (m.in. wstęp, rozwinięcie, zakończenie)}
    
    ^zachowuje^e^stetykę^z^apisu^w^ypo^w^ied^z^{i, dba, aby zapis jego wypowiedzi ułatwiał jej czytanie odbiorcy}
    
    ^tw^or^z^{y szczegółowy, dobrze skomponowany opis obr}^a^z^{u, rzeźby i p}^l^a^k^a^{tu, stosując właściwe danej dziedzinie szuki nazewnictwo i}^{słownictwo opisujące oraz służące do formułowania ocen i opinii, emocji}
    
    ^{sporządza poprawny, bogaty leksykalnie opis przeżyć wewnętrznych}
    
    uzasadnia własne zdanie, podaje odpowiednie przykłady, np. z lektury
    
    ^udzi^e^l^a^w^ycz^e^rpuj^ą^cych^w^ypowi^e^{dzi popr}^a^wn^{ych pod}^wz^g^l^ę^d^e^{m konstrukcyjnym, stylistycznym, ortograficznym}
    
    w wypowiedziach związanych z lekturą, tekstem poetyckim, ﬁlmem czy codziennymi sytuacjami stosuje bogate słownictwo, frazeologizmy, przysłowia związane z omawianą tematyką; jego język jest poprawny
    
    dokonuje samodzielnej autokorekty napisanego tekstu pod względem ortograficznym, interpunkcyjnym, stylistycznym i treściowym
    
    sprawnie wyszukuje i samodzielne dobiera cytaty, zapisuje je w cudzysłowie, szczególnie dba o całkowicie wierny zapis cytatu, płynnie wprowadza cytat do własnego tekstu
    
    samodzielnie formułuje tezę, przy jej uzasadnianiu płynnie dobiera przekonujące argumenty i przykłady, zarówno odnoszące się do faktów i logiki, jak i odwołujące się do emocji
    
    III. Kształcenie językowe
    
    Sprawnie stosuje wiedzę językową w zakresie:
    
    słownictwa – dba o poprawność słownikową tworzonych wypowiedzi, samodzielnie
    i swobodnie dobiera zdrobnienia, zgrubienia, synonimy, antonimy, wyrazy wieloznaczne, frazeologizmy, słownictwo wartościujące i opisujące, wzbogacając tekst w zależności od formy wypowiedzi i sytuacji komunikacyjnej
    
    składni – samodzielnie rozpoznaje różne typy zdań pojedynczych (pytające, oznajmujące, rozkazujące, neutralne, wykrzyknikowe, nierozwinięte, rozwinięte), zdania złożone współrzędnie i podrzędnie, równoważniki zdań; wskazuje podmiot (gramatyczny – wyrażony różnymi częściami mowy: rzeczownikiem, przymiotnikiem, zaimkiem, liczebnikiem, bezokolicznikiem, a także domyślny, logiczny w dopełniaczu), orzeczenie, (czasownikowe i imienne); rozpoznaje zdania bezpodmiotowe, swobodnie rozpoznaje
    w zdaniach pozostałe części zdania: przydawkę, dopełnienie (bliższe i dalsze), okolicznik (czasu, miejsca, sposobu, stopnia, celu, przyczyny, przyzwolenia); tworzy ciekawe pod względem składniowym wypowiedzi; stosuje się do zasad poprawności logiczno-składniowej; wzbogaca zdania, dodając przydawki, dopełnienia i okoliczniki; swobodnie odszukuje w zdaniu związki wyrazowe (główny i poboczne), odszukuje w związkach wyrazowych wyraz nadrzędny (określający), podrzędny (określany), znajduje wyrazy pozostające poza związkami zdania, wyrazy równorzędne (szereg); odszukuje w zdaniach związek główny i związki poboczne, grupę podmiotu i grupę orzeczenia; dba o poprawne łączenie wyrazów w związki i interpunkcję wypowiedzeń złożonych; bezbłędnie sporządza wykresy prostych i rozbudowanych zdań pojedynczych
    
    ﬂeksji – rozpoznaje i swobodnie stosuje w wypowiedziach w poprawnych formach odmienne i nieodmienne części mowy o typowej i nietypowej odmianie przewidziane
    w programie nauczania; bezbłędnie określa formę odmiennych części mowy, w tym poprawnie rozpoznaje i odmienia rzeczowniki o typowej i nietypowej odmianie (własne, pospolite, konkretne, abstrakcyjne), czasowniki (osoba, liczba, czas, tryb, strona), wskazuje czasowniki przechodnie i nieprzechodnie; bezbłędnie rozpoznaje formy osobowe i nieosobowe czasownika (bezokolicznik, formy zakończone na -no, -to), swobodnie przekształca czasowniki w różnych formach (strona, aspekt, tryb, czas); bezbłędnie rozpoznaje przysłówki odprzymiotnikowe i niepochodzące od przymiotnika
    i stopniuje je, nazywając rodzaj stopniowania; rozpoznaje typy liczebników, zaimków, zastępuje rzeczowniki, przymiotniki, przysłówki i liczebniki odpowiednimi zaimkami; bezbłędnie wskazuje przyimek (i wyrażenie przyimkowe), partykułę, wykrzyknik, spójnik, rozumie ich funkcję i swobodnie podaje ich przykłady, poprawnie zapisuje przyimki złożone, swobodnie stosuje krótsze i dłuższe formy zaimków; wykorzystuje wiedzę o obocznościach w odmianie wyrazów do pisowni poprawnej pod względem ortograficznym, bezbłędnie wskazuje i wyjaśnia oboczności, wskazuje temat główny
    i tematy oboczne oraz oboczności spółgłoskowe i samogłoskowe
    
    fonetyki – biegle stosuje wiadomości z zakresu fonetyki i wykorzystuje je w poprawnym zapisie wyrazów, stosuje w praktyce wszystkie poznane zasady akcentowania wyrazów
    
    Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę bardzo dobrą oraz:
    
    I. Kształcenie literackie i kulturowe
    
    SŁUCHANIE
    
    odczytuje, interpretuje i wyjaśnia przenośny i symboliczny sens wysłuchanych utworów poetyckich i prozatorskich
    
    CZYTANIE
    
    czyta ze zrozumieniem na poziomie semantycznym i krytycznym, również teksty spoza listy lektur
    
    wykorzystuje treści zawarte w artykułach, instrukcjach, przepisach, tabelach, schematach
    i notatkach biograficznych w tworzeniu własnych, samodzielnych wypowiedzi i przemyśleń
    
    odczytuje głośno i wygłasza z pamięci utwory poetyckie i prozatorskie oraz samodzielnie
    i w sposób oryginalny je interpretuje
    
    DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
    
    wybiera i twórczo wykorzystuje informacje z różnych źródeł (np. czasopism, stron internetowych) we własnych wypowiedziach o charakterze informacyjnym, argumentacyjnym lub oceniającym
    
    szuka inspiracji do wzbogacenia swoich tekstów w słownikach wyrazów bliskoznacznych, poprawnej polszczyzny, języka polskiego, wyrazów obcych, frazeologicznego itd.; dba
    o poprawność ortograficzną, językową, merytoryczną, kompozycyjną swoich wypowiedzi, świadomie korzystając z potrzebnych w danej sytuacji słowników i innych materiałów (np. poradników, audycji radiowych i programów telewizyjnych)
    
    ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
    
    porównuje funkcję analizowanych elementów świata przedstawionego w różnych utworach epickich
    
    wskazuje elementy mitu, bajki, przypowieści, hymnu, legendy itd. w innych tekstach kultury, świadomie odczytuje różne gatunki powieści, rozumie konwencję gatunków mieszanych, zwłaszcza we współczesnych tekstach literatury dziecięcej
    
    ^dos^t^r^z^{ega ró}^żn^{ice międ}^z^{y ce}^l^e^{m programów i}ⁿ^formacyjⁿ^yc^h^{, ro}^z^ry^w^k^o^w^yc^h^{, reklam itp.}
    
    odnosi się do postaw bohaterów ﬁkcyjnych jako nosicieli uniwersalnych postaw i opisuje otaczającą ich rzeczywistość
    
    II. Tworzenie wypowiedzi
    
    MÓWIENIE
    
    z zaangażowaniem inicjuje i aktywnie podtrzymuje rozmowę/dyskusję/polemikę np. na temat przeczytanej lektury/dzieła także spoza kanonu lektur przewidzianych programem nauczania; omawia je w odniesieniu do innych dzieł także spoza kanonu lektur
    
    interpretuje metaforyczne i symboliczne treści utworów literackich i plastycznych
    
    polemizuje i przedstawia oryginalne, przemyślane stanowisko, formułuje tezę, na której poparcie podaje różnorodne argumenty odnoszące się do logiki oraz emocji, jego wypowiedzi cechuje szeroka wiedza, wysoka kultura, bogate słownictwo i poszanowanie dla innych stanowisk
    
    PISANIE
    
    tworzy samodzielne wypowiedzi cechujące się ciekawym ujęciem tematu, trafną i celną argumentacją, poprawną konstrukcją oraz właściwym doborem środków językowych
    
    ^w^yk^a^zu^{je się}^s^z^c^z^e^gó^ln^{ą db}^a^{łością o popr}^a^wn^{ość ortogr}^a^ﬁ^c^zn^ą^{, int}^e^rpunkcyjn^ą^{, fleksyjną
    
    i składniową oraz estetykę zapisu wypowiedzi}
    
    III. Kształcenie językowe
    
    świadomie stosuje wiedzę językową w zakresie treści materiałowych przewidzianych programem nauczania słownictwa, składni, ﬂeksji i fonetyki

Kryteria wymagań z języka polskiego dla klas V i VI

Linki

Kontakty

Logowanie